Deze dwaze vogelliefhebber bracht een paar mussen naar Amerika, en nu zijn het er 540 miljoen

In het begin van de jaren 1850 werden de bomen van New York City geteisterd door de larven van de lindemot. Geconfronteerd met een onvermoeibare plaag, importeerde de stad een schepsel uit Europa – de huismus – om ze te verslinden. Het plan werkte, maar diezelfde mussen groeiden en vermeerderden zich en verspreidden zich over Noord-Amerika om een alomtegenwoordige bruine plaag te worden die vlinders eet, bloemen vernielt en inheemse vogelsoorten doodt en uit hun nesten verjaagt. Sindsdien is het Amerikaanse ecosysteem verwikkeld in een voortdurende strijd tegen een vijand die zo’n 540 miljoen mensen telt.

De huismus is de eerste van twee grote vogelplagen die de Verenigde Staten aan het eind van de 19e eeuw teisterden. Na de huismus kwam de Europese spreeuw, die, in tegenstelling tot zijn bruine, larvenetende verwant, werd ingevoerd om redenen die meer te maken hadden met waardering dan met nut. Beide soorten hebben, sinds ze voor het eerst werden losgelaten in stadsparken in New York en elders, hun populaties zien oplopen tot honderden miljoenen, waarbij ze onnoemelijke schade hebben aangericht aan gewassen, bouwwerken, ecosystemen en inheemse soorten.

Opvallend genoeg hebben zowel de invasie van de huismus als die van de spreeuw een man gemeen, Eugene Schieffelin genaamd, de telg van een welvarend farmaceutisch bedrijf en bekend vogelliefhebber. In 1852 werd Schieffelin een van de eersten in het land die huismussen importeerde, bedoeld om de bomen rond het Madison Square huis van zijn familie te behouden. (Zijn actie inspireerde tot een lofrede van de dichter William Cullen Bryant, die schreef: “Een gevleugelde kolonist heeft zijn plaats ingenomen/With Teutons and Men of the Celtic race.”) Voor Schieffelin zou dit het begin betekenen van een dubieuze, decennialange carrière waarin hij vogels uit de Oude Wereld introduceerde in de Nieuwe, met als hoogtepunt de bijna eigenhandige introductie van een zeer kostbare (en zelfs dodelijke) plaag: de Europese spreeuw.

Eugene Schieffelin bracht veel van zijn vrije tijd door als lid van New Yorkse clubs en genootschappen. In 1871 richtte de 44-jarige er zelf een op: de American Acclimatization Society. De organisatie wilde in de Nieuwe Wereld “vreemde variëteiten van het dieren- en plantenrijk introduceren die nuttig of interessant kunnen zijn”. In die tijd was er weinig bewijs voorhanden dat erop wees hoe misplaatst zijn missie was.

De American Acclimatization Society had elders bondgenoten, zoals in Ohio, waar van 1872-1874 de Cincinnati Acclimatization Society $9.000 uitgaf om zangvogels – waaronder zanglijster, kwikstaart en veldleeuwerik – uit Europa te importeren. Bij een openbare vrijlating fladderden de vogels door een voorstedelijk raam en produceerden “een wolk van prachtig verenkleed,” en “een melodie van dankzegging die nooit eerder was gehoord en waarschijnlijk ook nooit meer is gehoord.” De in Portland gevestigde Society for the Introduction of European Songbirds investeerde 2.000 dollar in het loslaten van twee partijen vogels in 1889 en 1892, waaronder enkele spreeuwen.

Sterling murmuration. (YouTube)

De American Acclimatization Society introduceerde in 1864 meer huismussen in New York, die zich “verbazingwekkend vermenigvuldigden”. Leden van de organisatie introduceerden ook vinken, merels, meesjes, Java-mussen en fazanten in New York, met matig succes. Veldleeuweriken deden het iets beter in hun nieuwe thuis, en werden enige tijd na hun vrijlating in de stad gezien. Uit een verslag van de bijeenkomst van de vereniging in 1877 blijkt ook dat leden al spreeuwen hadden uitgezet in Central Park.

De datum die algemeen wordt beschouwd als het beginpunt van de Noord-Amerikaanse spreeuweninvasie is 6 maart 1890, toen Eugene Schieffelin 60 exemplaren van de soort uitzette in Central Park. In april van het volgende jaar importeerde en liet hij nog eens 40 spreeuwen los, waarmee hij zijn bijdrage aan het milieu verdubbelde, wat zijn meest blijvende nalatenschap zou worden.

In de meeste iteraties van Schieffelins spreeuwenverhaal staat zijn vermoedelijke Bardolatrie voorop. Schieffelin, zo wordt vaak gezegd, introduceerde de spreeuw in Amerika als onderdeel van een grotere, grillige campagne om alle vogels die in Shakespeare’s werk worden genoemd naar de Nieuwe Wereld te brengen. Maar degenen die de zaak hebben onderzocht, hebben lucht gehaald uit het verleidelijke feitje. “Noch in de biografie, noch in de statuten van de Acclimatization Society, noch in andere contemporaine bronnen wordt melding gemaakt van een dergelijk Shakespeare-project. Het verhaal is waarschijnlijk een latere speculatie,” merkt auteur Edward Tenner op. En Schieffelin’s overlijdensbericht, hoewel het verwijst naar het doel van de mus tegen vervelende larven, maakt geen melding van Shakespeare’s invloed op de spreeuwen die hij introduceerde. Het beste bewijs dat we hebben voor de Shakespeare-hypothese is de wetenschap dat Schieffelin, al een bekende verenigingsenthousiasteling, zijn eigen genootschap oprichtte, genaamd de Vrienden van Shakespeare.

Kort nadat de ornithologische doos van Pandora was geopend, begonnen critici zich eindelijk uit te spreken tegen acclimatisatie genootschappen en importeurs van buitenlandse dieren. In een document uit 1898 van het Departement van Landbouw werd de huismus gehekeld als “een van de ergste plagen onder de gevederden”, die onnoemelijke schade toebracht aan gewassen toen hij zich verspreidde over 42 van de toen 45 staten van het land. De economische kosten waren al aanzienlijk. Tussen 1887 en 1895 gaven de staten Michigan en Illinois samen $117.500 uit om de nieuwe vogel uit te roeien. Ook vandaag nog vormen ze een groot probleem – in een redactioneel artikel in de New York Times beschrijft de schrijver Peyton Marshall de gewoonte van zijn moeder om huismussen in een vuilniszak te vangen en ze te verstikken op de uitlaat van hun auto om de plaatselijke blauwvogelpopulatie te beschermen.

Tegen de tijd dat het rapport werd geschreven, was de spreeuw ook bezig naar buiten te trekken vanuit New York City, op weg om zijn eigen monumentale plaag te worden. Rond de eeuwwisseling werden de glanzende, donkere, gestippelde vogels regelmatig gezien in New Jersey en Connecticut. In 1916 hadden ze zich verspreid van New England tot Washington, D.C., en in 1929 bereikten ze Oklahoma. Tegen de jaren 1950 waren ze in de 48 staten van het vasteland, verwoestten gewassen, aten graan, zaad en veevoer, en namen nestruimte in van inheemse vogels.

Ondanks het gebruik van teddybeer-verschrikkers door huiseigenaren in 1914 Connecticut, en geëlektrificeerd draad buiten in het Capitool gebouw, is de campagne van de spreeuw nauwelijks vertraagd. Vandaag zijn er naar schatting 220 miljoen spreeuwen in Noord-Amerika, die elk jaar voor 800 miljoen dollar schade aan de landbouw veroorzaken.

Hoewel het individueel aantrekkelijke vogels zijn die in meeslepende murmuraties vliegen, blijft de zaak tegen de spreeuwen zich opstapelen. De invasieve vogels nestelen vaak in tractoren en veroorzaken branden. Niet alleen eten ze veevoer, wat een bijzondere belasting voor kleine boeren vormt, ze blijken ook E. Coli onder vee te verspreiden. Ze vechten met andere vogels om hun nesten, gooien zelfs eieren en kuikens uit om ze over te nemen, een praktijk die sommigen toeschrijven aan de ondergang van inheemse soorten zoals merels. Overheden, boeren en bedrijven hebben in 2013 2 miljoen spreeuwen gedood, soms met een gif dat zijn eigen risico’s voor het ecosysteem inhoudt. Zelfs de Audubon Society heeft zich afgevraagd of het wel goed is om spreeuwen te haten.

In 1960 haalde een zwerm spreeuwen zelfs een straalvliegtuig neer, waardoor de motoren werden vernield en het vliegtuig neerstortte. Tweeënzestig mensen aan boord kwamen om het leven.

Voorlopig lijkt het vrijwel onmogelijk dat de honderden miljoenen spreeuwen snel zullen verdwijnen, hoewel de VS al eerder te maken heeft gehad met massale en plotselinge sterfte. In de tussentijd kunnen we verwachten dat de grote en zingende massa’s spreeuwen ecosystemen blijven beïnvloeden, en getuigen van de dubieuze erfenis van een ecologisch naïeve tijd en een enorm verkeerd geïnformeerde man, die nu wordt beschouwd als “een excentriekeling op zijn best, een krankzinnige op zijn slechtst.”