Pierwotnie tytuł rzymskich konsulów, później używany do określenia sędziego, któremu przekazano wymierzanie sprawiedliwości w Rzymie, gdy konsulat, z którym dotychczas związana była ta władza, został otwarty dla obywateli w 366 r. p.n.e. Początkowo zarezerwowany dla patrycjuszy, już w 337 r. stał się urzędem plebejskim. Pretor był wybierany w comitia centuriata, pod przewodnictwem jednego z konsulów, w tym samym dniu i pod tym samym patronatem co konsulowie, którzy obejmowali swój urząd równocześnie z nim. Ze względu na wzrost liczby spraw sądowych, w 242 r. mianowano drugiego pretora, któremu przekazano rozpatrywanie spraw między obywatelami i cudzoziemcami (inter cives et peregrinos) oraz między cudzoziemcami (inter peregrinos), podczas gdy drugi rozstrzygał sprawy między obywatelami. Tego ostatniego, który zajmował pierwsze miejsce, nazywano praetor urbanus (praetor miejski); pierwszego – praetor inter peregrinos, a (za czasów Wespazjana) praetor peregrinus. Po wyborze praetorzy mieli swoje departamenty ustalane w drodze losowania. O ile praetor peregrinus mógł mieć powierzone również dowództwo wojskowe, o tyle praetor miejski, ze względu na wagę swego urzędu, nie mógł być nieobecny w Rzymie, ściśle rzecz biorąc, dłużej niż dziesięć dni. Reprezentował on swojego nieobecnego kolegę, a także konsulów podczas ich nieobecności, przewodniczył, jako najwyższy obecny sędzia, igrzyskom publicznym, czuwał nad bezpieczeństwem Rzymu, zwoływał comitia centuriata, organizował zaciągi wojskowe i tym podobne. Już w 227 roku liczba ta została zwiększona o dwóch. Powierzono im administrację Sycylii i Sardynii. W 197 roku dodano jeszcze dwóch innych do zarządzania dwoma prowincjami Hiszpanii. W 149 r., po ustanowieniu questiones perpetuae (q.v.), stałego sądu karnego dla określonych przestępców, wprowadzono zasadę, że cały korpus pretorów powinien pozostać w Rzymie w ciągu roku urzędowania; pretorzy urbanus i inter peregrinos mieli jurysdykcję w sprawach cywilnych, tak jak dotychczas, podczas gdy pozostali przewodniczyli w quoestiones, musieli pouczać przysięgłych co do sprawy przed sądem i wykonywać wydany wyrok. Po zakończeniu roku urzędowania wszyscy oni, jako proprcetorzy lub prokonsulowie, przechodzili do przydzielonych im losowo prowincji prcetorskich. Wskutek pomnożenia quoestiones i prowincji liczba pretorów została zwiększona przez Sullę do ośmiu, przez Cezara do dziesięciu, czternastu i szesnastu. W czasach cesarstwa pretoria straciły swoje dawne znaczenie, jurysdykcja cywilna proetora urbanusa i peregrinusa została częściowo przeniesiona na proefectusa urbi i proefectusa proetorio, podczas gdy jurysdykcja karna pozostałych ustała wraz ze stopniowym zanikaniem quoestiones, a pretorzy zachowali jedynie poszczególne działy władzy sądowniczej i ogólnej administracji. Ich najważniejszą funkcją było zarządzanie igrzyskami, z których część już w czasach republikańskich powierzono proetorowi urbanus. Po upływie roku urzędowania udawali się jako prokonsulowie do prowincji senatorskich. Ich wybór został przeniesiony przez Tyberiusza do senatu. W czasach republiki ustawowy wiek uprawniający do sprawowania urzędu wynosił czterdzieści lat, w czasach cesarstwa – trzydzieści. Do insygniów pretora należały: toga proetexta, sella curulis oraz w prowincjach sześciu liktorów, w Rzymie prawdopodobnie dwóch. Podobnie jak konsul, miał zaszczyt triumfu, który był dla niego otwarty.

.