Czy widzieliście kiedyś monetę, która jest zrobiona z całkowicie czystego, nieoznaczonego metalu? Wszystkie monety zaczynają w ten sposób, ale w pewnym momencie większość z nich zostaje ostemplowana lub oznaczona przez króla, cesarza lub naród. Po ostemplowaniu, te metalowe krążki nagle przekształcają się w pieniądze.

Co tu się dzieje? Wartość metalowych monet ma niewiele wspólnego z wartością samego metalu w monecie – co godne uwagi, wyprodukowanie jednego pensa w Stanach Zjednoczonych kosztuje około dwóch groszy.¹ Ale poprzez wybicie na nich numeru, rząd może zdecydować, ile dokładnie są warte. Ten system, w którym pieniądz jest wartościowy tylko dlatego, że tak twierdzi rząd, nazywamy pieniądzem fiat. Dziś nasze pieniądze nie są czymś z natury użytecznym, jak złoto, sól czy papierosy. Podczas gdy tego typu waluty składające się z przedmiotów, które są użyteczne same w sobie, zwane pieniądzem towarowym, były używane w przeszłości, dziś prawie wszystkie nasze pieniądze są czymś, co w przeciwnym razie byłoby bezużyteczne.

Nadajemy pieniądzom wartość, zgadzając się na ich używanie i traktując je jako wartościowe. W przeciwnym razie byłby to tylko metal, papier i liczby na kartce. Tak długo, jak wszyscy się zgadzają, pieniądze są uznawane za wartościowe i mogą być regularnie używane do kupowania i sprzedawania rzeczy. Dlatego właśnie można powiedzieć, że banknot 100-dolarowy jest wart 100 dolarów, ponieważ wszyscy wierzymy w drobny druk, który mówi, że tak jest. Oznacza to, że wartość pieniądza fiat bierze się przede wszystkim z zaufania, jakie mamy do instytucji emitujących i utrzymujących ten pieniądz. Kiedy to zaufanie się załamuje, konsekwencje mogą być dramatyczne, ponieważ pieniądze szybko tracą swoją wartość – ten (dość przerażający) proces nazywa się hiperinflacją.

Ale monety i papierowe banknoty są tylko jedną z form pieniądza, zwaną walutą. Kiedy myślisz o tym, ile masz pieniędzy, prawdopodobnie liczysz również oszczędności, które zdeponowałeś w banku. Jeśli je posiadasz, możesz nawet policzyć posiadane aktywa finansowe, takie jak akcje czy obligacje.

Jak wyznaczyć granice wokół tego, co liczy się jako pieniądze, a co nie? Jak można sobie wyobrazić, jest to trudne pytanie, a ekonomiści wymyślili wiele definicji pieniądza, które obejmują różne rzeczy. Staje się to dość ważne, gdy próbujemy zrozumieć, jak tworzone są pieniądze, ponieważ fizyczna waluta stanowi zaskakująco małą część całkowitej podaży pieniądza.