Cicero denuncjuje Catiline przez Cesare Maccari

Słowo oratorstwo odnosi się do sztuki elokwentnego przemawiania. Orator to ktoś, kto praktykuje oratorstwo lub przemawia publicznie. Wielu z nich przechodzi intensywne szkolenie, aby zmaksymalizować swój talent w tej dziedzinie, gdyż oratorstwo jest skutecznym narzędziem perswazji. Skuteczne oratorstwo jest użytecznym narzędziem w prawie, polityce, ceremoniach i religii, a także w innych sytuacjach społecznych. Jednakże, gdy motywacja oratora jest egocentryczna, a nie sprawiedliwa i w interesie społeczeństwa jako całości, oratorstwo może być niebezpiecznym narzędziem prowadzącym do złych konsekwencji. Jak zauważył już dawno temu Cyceron (106 – 43 p.n.e.), najlepiej jest, gdy wytrawni oratorzy przejawiają również najlepsze cechy ludzkie, prowadząc swoich słuchaczy do życia dla dobra innych, a tym samym do rozwoju jak najlepszej społeczności ludzkiej.

Etymologia

Termin Orator jest odnotowywany w języku angielskim od około 1374 roku, oznaczając „ten, który przemawia lub argumentuje w jakiejś sprawie”, z anglo-francuskiego oratour, ze starofrancuskiego orateur, z łacińskiego orator „mówca”, z orare „przemawiać przed sądem lub zgromadzeniem, pleść”, z Proto-Indoeuropejskiej podstawy „wypowiadać rytualną formułę”. Nowoczesne znaczenie „mówca publiczny” jest poświadczone od około 1430.

Pochodne słowo „oration”, pierwotnie używane do modlitwy od 1375 roku, obecnie oznacza (odnotowane od 1502 roku) każdą formalną mowę, jak przy uroczystej okazji lub wygłaszaną w podobny pompatyczny sposób. Termin „Pulpit orator” oznacza autorów chrześcijańskich, często duchownych, którzy są znani ze swoich umiejętności pisania i/lub wygłaszania (z ambony w kościele) retorycznie wykwalifikowanych kazań religijnych.

W Kościele rzymskokatolickim „oratorium” odnosi się również do półpublicznego miejsca kultu zbudowanego dla dobra grupy osób.

Historia

W starożytnej Grecji i Rzymie, oratorium było studiowane jako składnik retoryki (czyli kompozycji i wygłaszania przemówień), i było ważną umiejętnością w życiu publicznym i prywatnym. Arystoteles (384 p.n.e. – 322 p.n.e.) i Kwintylian (ok. 35 p.n.e. – ok. 100 p.n.e.) omawiali oratorstwo.W starożytnym Rzymie sztuka przemawiania publicznego (Ars Oratoria) była kompetencją zawodową, szczególnie kultywowaną przez polityków i prawników. Ponieważ Grecy byli nadal postrzegani jako mistrzowie w tej dziedzinie, podobnie jak w filozofii i większości nauk, wiodące rodziny rzymskie często wysyłały swoich synów na studia do słynnego mistrza w Grecji (jak to było w przypadku młodego Juliusza Cezara) lub angażowały greckiego nauczyciela (za wynagrodzeniem lub jako niewolnika).

Cicero (106 – 43 p.n.e.), prawnik, mąż stanu, filozof i pisarz, który żył w najbardziej błyskotliwej epoce rzymskiego życia publicznego, jest uważany za jednego z największych łacińskich oratorów i prozaików. Wśród jego pism można znaleźć jego poglądy na oratorstwo. O oratorze zawiera dyskusje na temat natury prawa, filozofii i retoryki oraz relacji między nimi. Cyceron przypisuje retoryce większe znaczenie niż prawu i filozofii, twierdząc, że idealny orator opanowałby obie te dziedziny i dodałby do nich jeszcze elokwencję. Ubolewał, że filozofia i retoryka nie są już nauczane razem, jak to było w dawnych czasach.

Cyceron sugerował, że najlepszy orator powinien być najlepszą istotą ludzką, rozumiejącą właściwy sposób życia, postępującą zgodnie z nim poprzez bycie aktywnym w polityce i pouczającą innych poprzez przemówienia, poprzez przykład i poprzez tworzenie dobrych praw. Orator to list napisany w obronie własnego stylu oratorskiego Cycerona. Opisuje cechy dobrego oratora, który musi umieć przekonać słuchaczy, rozbawić ich i wzbudzić w nich emocje.

Rzymianom, którzy przejęli i zmodyfikowali grecką sztukę przemawiania publicznego, udało się wypracować inny styl, co przez niektórych zostało uznane za utratę treści:

ratoryka poważnie ucierpiała po zdobyciu władzy przez łacinę, ponieważ przemawianie publiczne może być rozwijane tylko w środowiskach, w których dozwolona jest debata. Dlatego w rzymskim reżimie, gdzie istotą człowieka było życie jako dodatek do państwa (a nie debatowanie nad nim), oratorium szybko stało się kompendium „jak mówić płynnie” (skupić się na pięknie ekspozycji), choć bez treści (najlepiej bez treści, bo to wymaga krytycznego myślenia).

Wyróżniające się cechy łacińskich i greckich form oratorskich można podsumować następująco:

• Łacina: Silna waloryzacja formy. Wybitne wykorzystanie stylistyki. Stałe odwoływanie się do emocji słuchacza. Komunikacja jest uważana za sposób na wykazanie „wyższości intelektualnej” lub elokwencji.
• grecki: Silna waloryzacja treści wiadomości. Wykorzystanie strategii argumentacyjnych. Odwołanie się do zdrowego rozsądku. Komunikacja jest uważana za umiejętność perswazji i uzyskania wpływu.

Oratorium, z ostatecznymi zasadami i modelami, było podkreślane jako część „pełnej edukacji” w średniowieczu i renesansie, chociaż było to ogólnie ograniczone do kościoła. Rozwój systemów parlamentarnych w Europie spowodował powstanie wielkich oratorów politycznych; umiejętność skutecznego władania słowem stała się jednym z głównych narzędzi polityków i często stanowiła największą różnicę w ich pozycjach. William Ewart Gladstone (1809 – 1898), jeden z największych brytyjskich premierów, był groźnym oratorem:

Pamiętaj o prawach dzikusa, jak go nazywamy. Pamiętaj, że szczęście jego skromnego domu, pamiętaj, że świętość życia w górskich wioskach Afganistanu wśród zimowych śniegów, są tak samo święte w oczach Wszechmogącego Boga, jak twoje własne. Pamiętajcie, że Ten, który zjednoczył was jako istoty ludzkie w tym samym ciele i krwi, związał was prawem wzajemnej miłości, że ta wzajemna miłość nie jest ograniczona brzegami tej wyspy, nie jest ograniczona granicami cywilizacji chrześcijańskiej, że przechodzi przez całą powierzchnię ziemi i obejmuje w swoim szerokim zakresie zarówno najpodlejszych, jak i największych.

Gettysburg Address prezydenta USA Abrahama Lincolna jest jednym z najczęściej cytowanych przemówień w historii Stanów Zjednoczonych. Zostało ono wygłoszone podczas poświęcenia Narodowego Cmentarza Żołnierzy w Gettysburgu, w Pensylwanii, 19 listopada 1863 roku, podczas amerykańskiej wojny secesyjnej, cztery i pół miesiąca po bitwie pod Gettysburgiem, która nieodwołalnie przechyliła szalę wojny na stronę Unii. Zaczynając od kultowego już zdania „Cztery partytury i siedem lat temu”, Lincoln nawiązał do wydarzeń amerykańskiej wojny rewolucyjnej i opisał ceremonię w Gettysburgu jako okazję nie tylko do poświęcenia terenu cmentarza, ale także do konsekracji żyjących w walce o to, by „rząd ludu, przez lud, dla ludu, nie zginął z ziemi.”

Druga wojna światowa, moment historyczny, w którym ideały demokratyczne zaczęły nabierać ciała w świecie, była świadkiem stopniowego odchodzenia od starego łacińskiego stylu komunikacji, który skupiał się na formalizmie. Do połowy XX wieku oratorstwo stało się mniej grandilokwentne, a bardziej konwersacyjne; na przykład „pogawędki przy kominku” prezydenta Franklina D. Roosevelta.

Przemawiając przed murem berlińskim 12 czerwca 1987 roku Ronald Reagan rzucił wyzwanie reformatorskiemu przywódcy Związku Radzieckiego Michaiłowi Gorbaczowowi, aby poszedł dalej ze swoimi reformami i „zburzył ten mur”.”

Pomimo podążania za tym bardziej konwersacyjnym stylem, jako prezydent pod koniec XX wieku Ronald Reagan również wykorzystał swoje umiejętności komunikacyjne, aby zakwestionować prawowitość Związku Radzieckiego, nazywając go „imperium zła”, oraz aby przywrócić Ameryce dumę narodową. Używał mocnego, wręcz ideologicznego języka, aby potępić komunizm podczas swojej pierwszej kadencji, ale potrafił również przywołać optymistyczne ideały Stanów Zjednoczonych jako obrońcy wolności. W przemówieniach wspominał Amerykę jako „lśniące miasto na wzgórzu”, „o wielkim sercu, idealistyczną, odważną, przyzwoitą i sprawiedliwą”, której obywatele mieli „prawo śnić heroiczne sny.”

W odpowiedzi na to, że nazwano go Wielkim Komunikatorem, Reagan powiedział w swoim pożegnalnym przemówieniu:

Nigdy nie sądziłem, że to mój styl lub słowa, których używałem, robiły różnicę: To była treść. I wasn’t a great communicator, but I communicated great things.

Uses

Oratoryjny został użyty z wielkim skutkiem w wielu dziedzinach ludzkiego społeczeństwa. Na szczególną uwagę zasługują prawo, polityka i religia. Również formalne ceremonie stanowią okazję dla oratorów do wykorzystania swoich umiejętności w przemawianiu do publiczności.

Prawo

Angielski adwokat

Oratorstwo jest istotnym elementem współczesnego systemu prawnego. Sprawy są rozstrzygane na podstawie siły argumentów adwokatów jednej ze stron (dla oskarżenia lub powoda, lub dla obrony). Przypadki są zakończone książki przez otwarcie i zamknięcia oświadczeń, w których adwokaci starają się malować fakty w ich interesie klienta. Podczas gdy jedna strona może mieć fakty po swojej stronie, często przegrywa, jeśli druga strona ma wykwalifikowanych oratorów zdolnych przekonać ławę przysięgłych do swojej historii. Oratorstwo w sprawach sądowych wynika zarówno z umiejętności mówienia, jak i głębokiej znajomości prawa, wykorzystywanej do podkreślania często pozornie drobnych punktów, które w zależności od umiejętności oratora można przekształcić w zmieniające sprawę argumenty. Niektóre słynne przykłady skutecznego oratorstwa w sprawach sądowych to Clarence Darrow, który był w stanie uniknąć kary śmierci w sprawie Leopolda i Loeba, oraz Johnnie L. Cochran, który używał chwytliwych powiedzeń, takich jak „Jeśli to nie pasuje, musisz uniewinnić” w procesie o morderstwo byłej gwiazdy futbolu i aktora O. J. Simpsona.

Polityka

Hitler i Mussolini. Mussolini miał dar płomiennej retoryki, co przyczyniło się do jego dojścia do władzy.

Oratorstwo może również uczynić lub złamać karierę polityczną. Politycy z wyszlifowanymi umiejętnościami oratorskimi byli w stanie wpłynąć na opinię publiczną lub innych polityków w kluczowych kwestiach i zbudować powszechne poparcie dla swojej strony. Thomas Hart Benton był słynnym błyskotliwym oratorem, który swoimi przemówieniami w Senacie pomógł zapobiec wojnie secesyjnej. Adolf Hitler jest przykładem polityka, którego cele polityczne zostały osiągnięte dzięki skutecznemu oratorstwu. Jego faszystowskie rządy były uzależnione od umiejętności przekonania narodu niemieckiego o słuszności swoich planów. Powszechnie uważany za mistrza oratorskiego, jego przemówienia miały niemal hipnotyczną moc, zaczynały się bardzo powoli i stopniowo narastały aż do niemal ekstatycznego i szaleńczego punktu kulminacyjnego, w którym ogromna publiczność była gotowa ślepo podążać za jego przywództwem.

Odgrywający również ważną rolę w II wojnie światowej Winston Churchill, którego przemówienia uratowały morale Brytyjczyków i ostatecznie pomogły im przetrwać całą wojnę.

Odwołany do miana „Wielkiego Komunikatora”, Ronald Reagan był znany ze swojej zdolności do wyrażania idei i emocji w niemal osobisty sposób, nawet gdy wygłaszał formalne przemówienie. Reagan doskonalił te umiejętności jako gospodarz radiowy, aktor, gospodarz telewizji na żywo i polityk. Jako młody człowiek był zainspirowany atakami Roosevelta na nazistowskie Niemcy i zaciekłą obroną demokracji. Naśladował jego styl przemawiania, nawet wymachiwał papierośnicą, gdy mówił. W swojej autobiografii Reagan ciepło wspominał pogawędki Roosevelta i pisał, że czerpał z jego podręcznika, gdy kierował swoją sprawę bezpośrednio do narodu amerykańskiego.

Rev. Dr Martin Luther King przemawiający do prasy w 1964 roku.

Oratorium daje niedoświadczonym politykom szansę zabłyśnięcia, jak to miało miejsce w przypadku Baracka Obamy na Krajowej Konwencji Demokratów w 2004 roku. Po tej konwencji Obama znalazł się w centrum uwagi Partii Demokratycznej jako potencjalny kandydat na prezydenta. Podobnie John F. Kennedy rozpoczął swoją drogę do prezydentury dzięki charyzmatycznemu oratorstwu. Przezwyciężył krytykę bycia zbyt młodym i politycznie niedoświadczonym dzięki serii błyskotliwych przemówień i debat.

Polityczni aktywiści spoza rządu użyli oratorium do wielu dobrych rzeczy, jak również. Martin Luther King był wielkim oratorem, którego słynne przemówienia, takie jak „Mam marzenie”, zmieniły naród poprzez zjednoczenie ludzi każdego koloru do wspólnej sprawy. Równie utalentowanym mówcą ruchu na rzecz praw obywatelskich był Malcolm X.

Religia

Religia od dawna była związana z najbardziej inteligentnymi i wykształconymi postaciami w społeczeństwie; amerykańskie szkoły Ivy League mają religijne korzenie. Nie jest więc zaskoczeniem, że niektórzy z największych mówców w historii byli postaciami religijnymi.

Oratorium religijne jest często używane do prozelityzacji niewierzących, ale jest również używane do rozpalania bazy wiernych. Dwie z najważniejszych postaci w dzisiejszych religiach to Jezus i Mahomet, z których obaj byli znani jako wielcy mówcy. Siła, z jaką ci ludzie potrafili przekonać często wrogo nastawioną publiczność do słuszności swoich przesłań, świadczy o ich umiejętnościach jako mówców. Kazanie na Górze” Jezusa jest do dziś cytowane.

Hugh Latimer wygłaszający kazanie do tłumu, w tym Edwarda VI, w Westminsterze, na podstawie książki Johna Foxe’a (1563)

Nauczyciele często wykorzystywali swoje ambony jako okazję do prezentowania poglądów religijnych, które sprzeciwiały się głównemu nurtowi. Przywódcy reformacji protestanckiej, tacy jak Marcin Luter, Ulrich Zwingli i Jan Kalwin, głosili stanowczo i elokwentnie na rzecz zmian. Hugh Latimer był słynnym protestanckim męczennikiem, zabitym za swoje reformatorskie kazania na Uniwersytecie Cambridge. Za panowania Henryka VIII został dwukrotnie uwięziony w Tower of London (1539 i 1546). Za panowania syna Henryka, Edwarda VI, przywrócono go do łask, gdyż kościół angielski podążył w bardziej protestanckim kierunku. Jednak gdy na tronie zasiadła siostra Edwarda, królowa Maria I, został osądzony za swoje przekonania i głoszone nauki, uwięziony i skazany na śmierć. W październiku 1555 r. został spalony na stosie przed Balliol College w Oksfordzie.

P. Antonio Vieira, głoszący kazania

Członkowie zakonu jezuitów wykorzystali ówczesne umiejętności perswazji, aby nawrócić na katolicyzm wielu rdzennych Amerykanów, Chińczyków i Indian na misjach. Ojciec António Vieira był portugalskim jezuitą i pisarzem, „księciem” katolickich ambony-oratorów swoich czasów. W 1635 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Wkrótce zaczął wyróżniać się jako orator, a trzy patriotyczne kazania, które wygłosił w Bahia (1638-1640) są godne uwagi ze względu na ich siłę wyobraźni i godność języka. Kazanie o sukcesie broni Portugalii przeciwko Holandii zostało uznane przez Abbé Raynal za „być może najbardziej niezwykły dyskurs, jaki kiedykolwiek słyszano z chrześcijańskiej ambony.”

W amerykańskiej historii były okresy znane jako Wielkie Przebudzenie w 1700s, podczas których bardziej fundamentalistyczne formy protestantyzmu wzięły górę w Ameryce dzięki wysiłkom potężnych mówców publicznych z kościołów baptystów, metodystów i innych. Wielkie przebudzenie doprowadziło do fali religijnego zapału. Kontynuując w tym duchu fundamentalistycznego chrześcijaństwa dwieście lat później, mówcy tacy jak Billy Graham i Pat Robertson pomogli uczynić z ewangelicznego chrześcijaństwa jedną z najpopularniejszych form religii w kraju.

Ceremonia

Ważne ceremonie są często naznaczone wielkimi zastosowaniami oratorstwa. Oracja pogrzebowa lub epitaphios logos (grecki: ἐπιτάφιος λόγος) jest formalną mową wygłoszoną z uroczystej okazji pogrzebu. W starożytnej Grecji, a w szczególności w starożytnych Atenach, oracja pogrzebowa była uważana za niezbędny element rytuału pogrzebowego.

W pismach Homera można znaleźć bardzo niewiele formalnych elementów epitaphios logos. Na pogrzebie Hektora kobiety wygłaszają ostatnie publiczne oświadczenia nad martwym ciałem. Andromache lamentuje nad stratą męża tymi emocjonalnymi słowami:

Biada mi, o Hektorze; biada, zaiste, że aby dzielić wspólny los, urodziliśmy się, ty w Troi w domu Priama, a ja w Tebach pod zalesioną górą Plakos w domu Eetiona, który wychował mnie, gdy byłam dzieckiem – chorowity ojciec chorowitej córki – chciałby, żeby nigdy mnie nie spłodził. Teraz idziesz do domu Hadesu, do tajemnych miejsc na ziemi, a mnie zostawiasz w swoim domu jako smutną wdowę. Dziecko, którego ty i ja jesteśmy nieszczęśliwymi rodzicami, jest jeszcze niemowlęciem. Teraz, gdy odszedłeś, o Hektorze, nie możesz zrobić nic dla niego, ani on dla ciebie.

Ustalono ateńską praktykę pod koniec piątego wieku, aby zorganizować publiczny pogrzeb na cześć wszystkich tych, którzy zginęli w wojnie na korzyść Aten. Główną częścią ceremonii była mowa wygłoszona przez wybitnego obywatela ateńskiego. Oracja pogrzebowa” Peryklesa to słynna mowa z „Historii wojny peloponeskiej” Tucydidesa, wygłoszona rzekomo przez Peryklesa, wybitnego ateńskiego polityka z lat 400. p.n.e. i przewodnią siłę Aten podczas wczesnej wojny peloponeskiej. Z historycznego punktu widzenia przemówienie to jest znaczące, ponieważ wykracza daleko poza typową formułę wychwalania chwalebnych zmarłych. David Cartwright opisuje ją jako „eulogię samych Aten”. Mowa jest gloryfikacją osiągnięć Aten, mającą na celu poruszenie ducha państwa, które wciąż jest w stanie wojny.

Zauważono podobieństwa między oracją pogrzebową Peryklesa a Gettysburg Address Abrahama Lincolna. Przemówienie Peryklesa, podobnie jak Lincolna, rozpoczęło się od uznania dla czczonych poprzedników: „Zacznę od naszych przodków: jest rzeczą sprawiedliwą i właściwą, aby im przypadł zaszczyt pierwszej wzmianki przy takiej okazji jak obecna”, następnie wychwala wyjątkowość zaangażowania państwa w demokrację: „Jeśli spojrzymy na prawa, to zapewniają one równą sprawiedliwość wszystkim w ich prywatnych różnicach”, oddaje cześć ofierze zabitych: „Wybierając śmierć w oporze, a nie życie w poddaństwie, uciekli oni nie tylko przed hańbą, ale spotkali się z niebezpieczeństwem twarzą w twarz” i wzywa żyjących do kontynuowania walki: „Wy, ich ocaleni, musicie zdecydować się na równie nieugiętą rezolucję w tej dziedzinie, choć możecie modlić się, by miała ona szczęśliwsze zakończenie.”

Szkolenie

Pomimo że wielu znamienitych oratorów wydaje się mieć naturalną zdolność przekonywania dużej publiczności, takie umiejętności wymagają znacznego wysiłku i szkolenia. Wiele osób wymienia publiczne przemawianie jako swój największy strach; dla wielu osób jest on wyższy niż strach przed śmiercią. Klinicznie taki lęk jest znany jako „Glossophobia.”

Demostenes Praktykujący oratorstwo autorstwa Jeana Lecomte du Nouÿ (1842-1923). Demostenes zwykł studiować w podziemnym pomieszczeniu, które sam zbudował. Mówił też z kamykami w ustach i recytował wiersze podczas biegu. Aby wzmocnić głos, przemawiał na brzegu morza przy szumie fal.

Demostenes (384 – 322 p.n.e.) był wybitnym mężem stanu i oratorem starożytnej Grecji. Jako chłopiec Demostenes cierpiał jednak na wadę wymowy, nieartykułowaną i jąkającą się wymowę. Według Plutarcha miał też słabość głosu, „niespójną i niewyraźną wypowiedź oraz brak tchu, który łamiąc i rozbijając jego zdania znacznie zaciemniał sens i znaczenie tego, co mówił”. Niezrażony Demostenes podjął zdyscyplinowany program, by przezwyciężyć te niedociągnięcia i poprawić swoją wymowę. Pracował nad swoją dykcją, głosem i gestami. Jego zapał i wytrwałość przeszły do przysłowia.

Studenci oratorstwa mają przydzielone ćwiczenia, aby poprawić swoje umiejętności mówienia. Uczą się przez obserwację wytrawnych oratorów, na żywo lub nagranych. Istotna jest również praktyka, jak również otrzymywanie informacji zwrotnej. Samoobserwacja jest cennym narzędziem, osiąganym przez mówienie do lustra lub oglądanie nagrań własnych wystąpień. Doskonalenie swoich umiejętności najlepiej jest osiągnąć poprzez słuchanie konstruktywnych sugestii, po których następują nowe ćwiczenia z wystąpień publicznych. Należą do nich:

• Używanie gestów
• Kontrola głosu
• Dobór słownictwa
• Przypisy do przemówień
• Używanie humoru
• Rozwijanie relacji z publicznością, poprzez kontakt wzrokowy

Nauczanie i uczenie się dwóch form oratorskich (łaciny i greki) różni się, ze względu na różnice w ich stylu. Dlatego wymagania stawiane nauczycielom i uczniom są różne:

Nauczyciele:

1. Oratorium łacińskie, ponieważ jest tylko formalne, jest łatwe do nauczania.
2. Oratorium greckie, ponieważ wymaga o wiele więcej pod względem treści, wymaga (od mistrzów) wyjątkowo doskonałej formacji (filozofia, logika, etyka, stylistyka, gramatyka i tak dalej), ponieważ nie do przyjęcia jest, aby Mistrz mógł być pokonany przez swoich uczniów. Dlatego, podczas gdy nauczyciele oratorstwa łacińskiego są po prostu osobami, które wygłaszają mowy z biegłością, wyszkolenie nauczyciela oratorstwa greckiego może zająć lata studiów i głębokiej medytacji.

Studenci:

1. Oratorium łacińskie może być nauczane na stosunkowo szybkich kursach.
2. Oratorium greckie wymaga znacznie więcej czasu i wysiłku.

W dwudziestym pierwszym wieku pojawiła się energiczna tendencja powrotu do „greckiej szkoły oratorstwa” (arystotelesowskiej), ponieważ współczesny świat nie akceptuje, tak jak w przeszłości, „płynnych przemówień” bez żadnej treści.

Notatki

• Barringer, Judith M., and Jeffrey Hurwit. Periklean Athens And Its Legacy. University of Texas Press, 2005. ISBN 0292706227.
• Brinkley, Douglas. The Boys of Pointe du Hoc: Ronald Reagan, D-Day, and the U.S. Army 2nd Ranger Battalion. William Morrow & Co, 2005. ISBN 0060759348.
• Cartwright, David. A Historical Commentary On Thucydides. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press, 1997. ISBN 0472084194
• Cicero. De Legibus.thelatinlibrary.com. Retrieved November 9, 2015.
• Colaiaco, James A. Socrates Against Athens: Philosophy on Trial. Routledge UK, 2001. ISBN 0415926548.
• Demosthenes. Against Leptines. Retrieved November 9, 2015.
• Derderian, Katharine. Leaving Words to Remember. Brill Academic Publishers, 2000. ISBN 9004117504.
• Diogenes Laertius. Solon Retrieved November 9, 2015.
• Dollar, George W. A History of Fundamentalism in America. Greenville, SC: Bob Jones University Press, 1973.
• Foley, Helene P. Female Acts in Greek Tragedy. Princeton, NJ: Princeton University Press, 2002. ISBN 0691094926.
• Homer. Iliada Retrieved November 9, 2015.
• Loraux, Nicole. The Children of Athena. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1994. ISBN 0691037620.
• Loraux, Nicole. The Invention of Athens: The Funeral Oration in the Classical City. Zone Books, 2006. ISBN 1890951595
• McPherson, James. „The Art of Abraham Lincoln”, The New York Review of Books. Volume 39, Number 13, July 16, 1992. Retrieved February 10, 2010.
• Monoson, Sara. Plato’s Democratic Entanglements. Princeton University Press, 2000. ISBN 0691043663.
• Pausanias. Description of Greece. Retrieved November 9, 2015.
• Pindar. Szósty Olimpijczyk Dla Hagesiasa z Syrakuz Retrieved November 9, 2015.
• Plato. Menexenus Retrieved November 9, 2015.
• Plutarch. Demosthenes Retrieved November 9, 2015.
• Roustang, Francois. The Jesuit Missionaries to North America. Ignatius Press, 2006. ISBN 158617083X
• Thucydides. History of the Peloponnesian War (II). Retrieved November 9, 2015.

All links retrieved December 21, 2018.

• CSA – Celebrity Speakers: Top speakers’ Bureau for Central & Eastern Europe
• CSA – Celebrity Speakers: Leading European Speakers’ Bureau
• How to Conquer America’s Greatest Fear: The Fear of Public Speaking
• Greater Talent Network, America’s Leading Celebrity Speakers Bureau
• National Speakers Association (NSA)
• ICMI Speakers Bureau
• Saxton Speakers Bureau: Australia’s leading public speaking bureau
• Speakers Corner