Po wyjeździe rodziny królewskiej
Rodzina królewska opuściła pałac wersalski 6 października 1789 roku i udała się do pałacu Tuileries w Paryżu, ale wielu spodziewało się, że szybko powróci. Mimo że władca i dwór już nie mieszkali, pałac nie został pozostawiony w ruinie. Wręcz przeciwnie, jak zawsze podczas nieobecności rodziny królewskiej, wykorzystano okazję do przeprowadzenia remontu. W Sali Lustrzanej ustawiono rusztowania, przygotowując się do prac konserwatorskich przy malowidłach na sklepieniu. Z Paryża Ludwik XVI nakazał oczyszczenie Wielkiego Kanału, który miał tendencję do zamulania się.
Ale czas płynął dalej, a wieści z Paryża nie wskazywały na to, że Ludwik XVI i rodzina królewska powrócą do Wersalu. 21 stycznia 1793 roku król Ludwik XVI został zgilotynowany w Paryżu, na Place de la Révolution, dawniej Place Louis XV, a obecnie znanym jako Place de la Concorde.
Luis XVI u stóp szafotu, 21 stycznia 1793 r., Charles Benazech
© RMN-Grand Palais (Château de Versailles) / Gérard Blot
Le lien vers le site collection
W dniu 8 lipca 1793 r. Pałac został uznany przez Konwent za zakład publiczny.
Anegdota
W 1794 roku zadekretowano, że „budynki i ogrody Saint-Cloud, Bellevue, Monceaux, le Raincy, Wersalu (…) nie zostaną sprzedane, ale zachowane i utrzymywane na koszt Republiki dla przyjemności i uciechy ludu oraz aby służyły jako zakłady użyteczne dla rolnictwa i sztuki”.
Pomimo, że kiedyś mogła pojawić się kwestia zniszczenia pałacu wersalskiego, o wiele więcej głosów zostało podniesionych w jego obronie, aby mógł on pomieścić nowe instytucje. W konsekwencji bardzo starannie usunięto wszelkie ślady po upadłej monarchii: fleurs-de-lys, korony, berła, podwójne L (monogram Ludwika XIV), itd. – każdy symbol monarchii zniknął z Pałacu.
Anegdota
Raport napisany w 1794 roku przez jednego z inspektorów majątku potępiał opłakany stan Pałacu: „Taka jest skala grabieży i brudu, że dalej być nie może. (…) dziś są drzwi, których zamki zostały wyjęte, jutro będą to szyby skradzione z korytarzy (…)”.
Dyskutowano również o losie ogrodów. Posiadłość Trianon została w ostatniej chwili uratowana przed groźbą rozbiórki dzięki założeniu tam upraw warzyw i sadów. Kanał Grand został osuszony, a drzewa wycięte na opał. Kradzieże i zniszczenie rurociągów zostały potępione. Do końca rewolucji nie działała już ani jedna fontanna. Wersal stał się zapomnianym miejscem.
Sprzedaż rewolucyjna
Pośpieszny wyjazd rodziny królewskiej w 1789 roku oznaczał, że pałac zachował wszystkie swoje meble, poza kilkoma przedmiotami i przyborami potrzebnymi do urządzenia rodziny w Tuileries. Paryż, a w szczególności Luwr, zyskał obrazy i inne dzieła sztuki.
Anegdota
Jedynym przedmiotem, który uniknął sprzedaży podczas rewolucyjnej wyprzedaży, było biurko króla wykonane przez Œbena i Riesenera, które zostało przeniesione do Paryża. Dzieło to już wtedy uważane było za dzieło sztuki.
Po upadku monarchii w 1792 roku Konwent przystąpił do rozdzielania zawartości ogromnego depozytu mebli w różnych miejscach. Dekret z 10 stycznia 1793 roku przewidywał, że „dla wystawnych mebli ostatnich tyranów Francji (…) zostanie sporządzony ogólny inwentarz w celu sprzedaży bieżących mebli, których wartość szacuje się na mniej niż tysiąc liwrów”.
Plakat rewolucyjny: sprzedaż mebli i przedmiotów w Wersalu
© Château de Versailles, Dist. RMN / © Christophe Fouin
Le lien vers le site collection
Sprzedaż odbyła się w dawnym apartamencie księżnej Lamballe. Dealerzy, dawni dostarczyciele Korony i stolarze walczyli o pozycję, próbując odkupić dawne przedmioty rodziny królewskiej. Tomy z królewskich bibliotek zostały wykorzystane do zaopatrzenia nowych bibliotek publicznych. W ciągu kilku dni pod koniec lata 1793 roku pałac został całkowicie oczyszczony, ponieważ zniknęło ponad 17 000 przedmiotów.
Anegdota
Podczas rewolucyjnej wyprzedaży pozostałe zwierzęta z królewskiej menażerii zostały przeniesione do nowego Muzeum Historii Naturalnej!
Od 1793 roku planowano utworzenie w pałacu wersalskiego muzeum narodowego, wzorowanego na muzeum w Luwrze.
I co wtedy?
W 1799 roku Napoleon Bonaparte został Pierwszym Konsulem, na mocy Zamachu Brumaire’a (listopad 1799).
Pod jego kierownictwem Wersal, który przetrwał zniszczenia dokonane przez Rewolucję, odrodził się jako przedłużenie Inwalidów. Napoleon zajął się odbudową fontann i ogrodów, a w 1801 r. ogłoszono oficjalne wznowienie pokazów fontann. Napoleon I, który został cesarzem Francuzów, marzył w pewnym momencie o wprowadzeniu się do pałacu, aby otoczyć się swoim nowym dworem. Na razie skupił się na posiadłości Trianon, do której chciał przenieść swoją matkę i siostrę. Ale Cesarstwo upadło w 1814 r., zabierając ze sobą ostatnią nadzieję na to, że Wersal stanie się ponownie rezydencją władców Francji…
Odkryj Napoleona w Wersalu
Wersal na przestrzeni wieków