REV CHIL OBSTET GINECOL 2003; 68(2): 150-162
Dokument
SEXUALITY IN OLDER AGE: MYTH OR REALITY?*
Dr Adela Herrera P.
Head of Geriatrics Service and Department of Internal Medicine, Hospital Clínico J. J. Aguirre,
University of Chile and Clinica Las Condes
Sexuality is one of the most common problems in Chile.J. J. Aguirre,
Uniwersytet Chile i Clínica Las Condes
Problem seksualny jest jednym z najbardziej złożonych w życiu człowieka do tego stopnia, że czasami decydujemy się nie rozwiązywać go z przyczyn i niech każdy przypadek znajdzie swoje własne spontaniczne rozwiązanie.
Dobrze zdajemy sobie sprawę ze znaczenia zdrowia seksualnego, zarówno psychicznego jak i fizycznego, dla naszego dobrego samopoczucia i naszej zdolności do uczestniczenia w dwóch najważniejszych i najbardziej znaczących aspektach ludzkiego życia: zdolności do pracy i miłości. Jednak większość z nas wierzy, mając ograniczoną wiedzę na temat tego, czego oczekuje się od istot ludzkich obdarzonych płcią, czyli czego możemy się spodziewać, gdy nasze ciała osiągną dojrzałość biologiczną i czego możemy się spodziewać, gdy musimy poradzić sobie emocjonalnie z tymi zmianami. Ze wszystkiego, czego uczy się w szkołach podstawowych i wyższych, nic nie ma tak wielkiego praktycznego znaczenia dla życia osobistego jak wiedza o ludzkiej seksualności, ale bardziej niż wiedza akademicka, priorytetowo należy traktować aspekty emocjonalne, takie jak poczucie komfortu z własną seksualnością, ponieważ ma to trwałe i niemierzalne konsekwencje. Jeśli chodzi o zdrowie psychiczne, pilnie potrzebne jest jasne zrozumienie biologicznych, psychospołecznych i behawioralnych aspektów seksualności na każdym etapie ludzkiej egzystencji.
Nasza niezdolność do zajęcia się własną seksualnością w sposób spójny i zorganizowany jest odbiciem ogólnego zamieszania, jakie panuje w naszym społeczeństwie w sprawach seksualnych.
Seksualność jest i była jedną z najbardziej nieznanych dziedzin ludzkiego zachowania, w której anegdota nadal często bierze górę nad wiedzą naukową. I jeśli jest to prawdą w każdym wieku, to jest to szczególnie prawdziwe w przypadku osób starszych. Samo istnienie jakichkolwiek przejawów seksualności u osób starszych jest systematycznie negowane, odrzucane lub utrudniane przez dużą część społeczeństwa.
W naszym społeczeństwie jest mało wiedzy na ten temat, nawet wśród pracowników służby zdrowia. Przekonania i błędne wyobrażenia przejawiają się nawet w dokumentacji medycznej, w której nie są gromadzone dane dotyczące aktywności seksualnej. W niektórych przypadkach niesłusznie tłumaczy się to założeniem, że osoby starsze są nieaktywne seksualnie, a w innych dyskomfortem związanym z zadawaniem pytań lub obawą przed nieumiejętnością udzielenia adekwatnej odpowiedzi na wątpliwości starszego pacjenta w tym zakresie.
W społeczeństwie, które stopniowo się starzeje, seksualność powinna zachować wymiar afektywny, uczuciowy i relacyjny przez cały okres istnienia, w odniesieniu do ciała i jego specyficznych aspektów obecnych w każdej fazie życia.
Od kilku lat jesteśmy świadkami procesu przemian demograficznych, któremu koniecznie musi towarzyszyć proces rewizji „kultury starości”, obejmujący również zmienną seksualności. Co więcej, żyjemy w epoce recyklingu: wszystko podlega recyklingowi, także starość. Ale w dziedzinie seksualności istnieje niebezpieczeństwo „przerobienia starego człowieka na fałszywego (i niemożliwego) młodzieńca” za pomocą mitów i stereotypów seksualnych opartych na wydajności, skuteczności i zdolności do identyfikowania się z młodym człowiekiem o niezwykłych zdolnościach seksualnych; jest to koncepcja bardzo przeciwna do dawnej, która wiązała seksualność z prokreacją i uwa ała starego człowieka za bezpłciowego i wykluczonego z powodu nieskuteczności spowodowanej bezpłodnością. Wydawać by się mogło, że pomiędzy tymi dwoma skrajnościami, seksualnością negowaną i seksualnością narzuconą, nie może istnieć taki obraz seksualny, w którym komponenty fizyczne, psychologiczne i społeczne łączą się harmonijnie, tworząc specyficzną modalność seksualną towarzyszącą temu etapowi życia.
Definicje
Termin seksualność oznacza wiele rzeczy dla różnych ludzi i różnych etapów cyklu życia.
Geriatryczne Zdrowie seksualne jest zdefiniowane jako „psychologiczna ekspresja emocji i zaangażowania, które wymaga największej ilości i jakości komunikacji między partnerami, w związku zaufania, miłości, dzielenia się i przyjemności, z lub bez stosunku” (Maslow).
Więc w starszym wieku koncepcja seksualności jest zasadniczo oparta na optymalizacji jakości relacji, a nie ilości relacji. Pojęcie to należy rozumieć szeroko, integrując rolę, jaką odgrywa osobowość, płeć, intymność, myśli, uczucia, wartości, powinowactwa, zainteresowania itp.
Fundamenty rozumienia seksualności w starości
We współczesnym społeczeństwie osoby starsze, ze względu na swój wiek, są bardziej bezbronne, a w ścisłej dziedzinie seksualności społeczeństwo jest im również wrogie.
W rzeczywistości proces starzenia się powoduje większą kruchość organiczną, zwiększoną podatność na choroby i, ogólnie rzecz biorąc, na wszelkiego rodzaju agresję.
Dodatkowo proces starzenia się charakteryzuje się tym, że jest jedynym wiekiem, który nie wprowadza kolejnego cyklu życia i jest najbardziej dramatycznym momentem istnienia: etapem „strat” i „lęków”. Straty wszelkiego rodzaju, które występują na tym etapie życia: roli produkcyjnej, zdolności do pracy, możliwość utraty partnera, przyjaciół, dzieci, spadek sprawności fizycznej i niezależności psychicznej, itp.
Lęki: strach przed samotnością, izolacją, brakiem zrozumienia, brakiem środków finansowych, niepełnosprawnością, kruchością, zależnością.
W dodatku, na tym etapie istnieją sprzeczne uczucia dotyczące seksualności, a kwestie związane z seksualnością wywołują bardzo różne postawy i reakcje. Wszystko to stawia osoby starsze, jako jednostki i jako zbiorowość, w pozycji ewidentnej słabości (Herrera A., komunikacja osobista).
Wszelkie uprzedzenia społeczne karzą osoby starsze, pozbawiając je prawa do utrzymania satysfakcjonującej aktywności seksualnej. To, w połączeniu ze zmianami, jakie starzenie się wywołuje w seksualności i trudnością lub brakiem zainteresowania jej badaniem, prowadzi do ogromnej niewiedzy na ten temat, przez co rozważanie możliwości prowadzenia przez starszych dorosłych (MA) własnego życia seksualnego wydaje się wręcz „niestosowne”. Zdecydowana większość społeczeństwa, a nawet duża część pracowników służby zdrowia zdaje się uważać, że osoba starsza jest „istotą aseksualną”.
Zachowania seksualne osób starszych
Wśród czynników wpływających na zmiany wzorców seksualnych i zaprzestanie aktywności seksualnej niewątpliwie istotną rolę odgrywa proces starzenia się. Wraz ze starzeniem się fizjologicznym w narządach płciowych osób starszych dochodzi do szeregu zmian anatomicznych, którym towarzyszą modyfikacje czynnościowe w poszczególnych fazach cyklu płciowego (tab. I i II).
PRINCIPAL ANATOMICAL CHANGES IN THE SEXUAL ORGANS WITH AGEING
| Mężczyzna | Kobieta | |
| Kątnica prąciowo-brzuszna | Kobieta | |
| Kątnica prąciowa-.brzuszny | ¯ Wielkość jajnika, jajowód i macica | |
| Ø Wielkość jąder | Długość pochwy | |
| < Jądra z erekcją | ||
| < Jądra z erekcja | Atrofia warg sromowych większych | |
| Rozmiar gruczołu krokowego | Atrofia błony śluzowej macicy, Szyjka macicy i pochwa | |
| Zaadaptowane z Cruz Jentof A. i Ribera Casado JM (1992). | ||
PRINCIPAL FUNCTIONAL CHANGES IN THE SEXUAL ORGANS WITH AGEING
| Mężczyźni | Kobiety | ||
| . | |||
| Wolniejsza i mniej kompletna erekcja | ¯Krążące hormony płciowe ¯Posmarowanie pochwy |
||
| Szybki spadek erekcji po wytrysku | |||
| Posmarowanie pochwy | |||
| Szybki spadek erekcji erekcja po wytrysku Częstość wytrysku wstecznego Krótki czas trwania orgazmu |
|||
| Krótki czas trwania orgazmu Liczba skurczów orgazmu ¯Clitoral intumescence |
|||
| Prolonged refractory period after ejaculation | Rapid decline after orgasm | ||
| Adapted from Cruz Jentof A. i Ribera Casado JM (1992). | |||
Fizjologiczne czynniki
W DSM IV uznaje się cztery fazy w cyklu seksualnym człowieka: pobudzenie, plateau, orgazm i rozwiązanie.
Faktory biologiczne u starszego mężczyzny
Czas trwania i intensywność jego cyklu płciowego zmienia się nawet przy braku czynników patologicznych.
Faza pobudzenia: starsi mężczyźni potrzebują więcej minut niż młodsi, aby osiągnąć erekcję, a erekcja jest mniej jędrna, a reakcja wzrokowa i dotykowa jest zmniejszona w porównaniu z młodszymi mężczyznami.
Faza plateau: dłuższa z powodu zmniejszonej siły mięśni cremastera przy zmniejszonym uniesieniu jąder.
Faza orgazmu: krótsza i z mniejszą objętością płynu nasiennego.
Faza rozwiązania: utrata objętości prącia jest szybsza, a okres refrakcji wydłużony.
Czynniki biologiczne u starszej kobiety
Wszystkie fazy cyklu są zachowane, ale z mniejszą intensywnością.
Faza podniecenia: faza rozszerzenia i smarowania pochwy jest dłuższa.
Faza plateau: uniesienie macicy jest zmniejszone; czas trwania i intensywność stymulacji seksualnej w celu osiągnięcia orgazmu jest zwiększona.
Faza orgazmu: skurcze mięśni dla orgazmu są obecne, ale zmniejszone w liczbie i intensywności, bolesne skurcze mogą wystąpić.
Faza rozwiązania: to jest dłuższy niż u młodszych kobiet i jest zmniejszenie zdolności do wielokrotnych orgazmów (tabele I i II).
Czynniki hormonalne
Testosteron odgrywa drugorzędną rolę w zmniejszeniu zdolności seksualnych, z monoaminergicznych szlaków ośrodkowego układu nerwowego jest znacznie ważniejsze, które, będąc zmienione w starzeniu się, będzie mniej wrażliwy przez androgeny.
Zmiany te muszą być dobrze znane zarówno personelowi medycznemu, jak i samym osobom starszym, co pozwoli uniknąć błędnej interpretacji tych zmian, która mogłaby mieć negatywny wpływ na aktywność seksualną w tej grupie wiekowej. Wiedza ta pozwoli na lepsze przystosowanie się do fizjologicznych zmian procesu starzenia się, a dostosowanie aktywności seksualnej starszej pary do tych zmian pozwoli na pełniejszą, pozytywną i satysfakcjonującą seksualność.
Do zmian wynikających z fizjologicznego starzenia się można dodać następstwa innych przewlekłych patologii organicznych i spożywania leków. Mogą one modyfikować zachowania seksualne osób starszych poprzez zmiany w systemie hormonalnym lub poprzez fizyczne i/lub psychospołeczne następstwa chorób przewlekłych, które mogą powodować pewien stopień niepełnosprawności.
Zachowania seksualne w starości
Zmiany fizjologiczne, anatomiczne i czynnościowe (tabele I i II) w narządach płciowych u osób starszych nie muszą warunkować zaprzestania aktywności seksualnej, ale wymagają dostosowania zachowań seksualnych do ich nowego funkcjonowania, co pozwoli uniknąć frustracji i sytuacji lękowych przed kolejnymi stosunkami seksualnymi, które mogłyby prowadzić do niepotrzebnego zaprzestania aktywności seksualnej.
Seks i seksualność odgrywają ważną rolę w zdrowym i spełnionym starzeniu się; jednak osoby starsze mają heterogeniczne zachowania seksualne w odniesieniu do ich apetytów i zainteresowań. Poza wymienionymi wcześniej czynnikami wpływającymi na zachowania seksualne u osób starszych (fizjologiczne starzenie się, przewlekła patologia, działania niepożądane leków), duży wpływ na aktywność seksualną w wieku dorosłym mają czynniki społeczne.
Czynniki społeczne
1. Postrzeganie własnej atrakcyjności seksualnej
Osoba, która utrzymuje pozytywne postrzeganie swojego ciała i partnera, będzie utrzymywać satysfakcjonujące relacje seksualne. Społeczeństwo, ogólnie rzecz biorąc, uważa, że starsze kobiety są tymi, które tracą swoją atrakcyjność seksualną wcześniej, być może ze względu na wcześniejszą utratę zdolności reprodukcyjnych w stosunku do mężczyzn.
Sytuacja starszych kobiet
W świecie, w którym faworyzuje się młodość i produktywność, nietrudno o lęk przed „starzeniem się”, ponieważ są one stopniowo uznawane za bezużyteczne lub „już nieprzydatne”.
Climakterium wyprzedza to „poczucie starości” u kobiet, uczucie, które u mężczyzn występuje dwie dekady później, kiedy zaczynają tracić prestiż (Herrera A., praca niepublikowana).
W ogóle, dla kobiet, seksualność nadal jest czymś negowanym, ofiarą edukacji i kultury. Mitem jest, że traci się apetyt seksualny. Udowodniono jedynie, że czas trwania fazy orgazmu u kobiet między 50 a 70 rokiem życia ulega stopniowemu skróceniu, co nie ma większego znaczenia (Master i Johnson 1981).
Wiele kobiet błędnie uważa, że gdy ich funkcja reprodukcyjna jest skończona, funkcja seksualna jest również stracone. Jednak seksualność pozostaje w dużej mierze niezmieniona. Fizyczna odpowiedź seksualna na stymulację utrzymuje się pomimo zmian hormonalnych po menopauzie (które można ominąć poprzez podawanie hormonów żeńskich). Według badań Master i Johnson (1995) regularna aktywność seksualna chroniłaby przed fizjologicznymi zmianami starzenia się anatomii płciowej kobiety.
W naszym doświadczeniu stwierdziliśmy, że (Herrera A., praca niepublikowana):
– Zmiany fizyczne, które zaszły, wtórne do procesu starzenia się, nie wpłynęły w dużym stopniu na seksualność kobiety AM, a raczej potrafiły się do nich dostosować (z wyjątkiem faktu mniejszej lubrykacji pochwy, w zależności od tego, czy kobieta otrzymuje hormonalną terapię zastępczą, czy nie).
– Kobiety postrzegają swoją seksualność jako istotny aspekt ich życia, a seks jest związany z ich intymnością i miłością do partnera: jest to kolejny wyraz miłości.
– Miłość jest podstawową częścią związku pary i w ich życiu w ogóle, lata wspólnego życia nie osłabiły ich intymności; rzeczywiście, demonstracje, takie jak przytulanie, całowanie i pieszczoty są obserwowane w codziennym życiu wielu związków. Większość zgadza się, że życie jako para jest warte przeżycia.
– Jednym z najistotniejszych faktów było sprawdzenie, że jeden z mitów, który najsilniej funkcjonuje w społeczeństwie w ogóle, wśród magistrantów, a szczególnie wśród magistrantek, praktycznie nie istnieje: Wyjazd dzieci z domu pozytywnie wpływa na życie pary i życie seksualne, ponieważ mogą oni liczyć na większą przestrzeń fizyczną, która pozwoliła im na swobodniejszą seksualność, bez konieczności czekania na odpowiedni moment na seks i cieszenia się swoim towarzystwem: mit „syndromu pustego gniazda” zmienia się w mit „misji zakończonej”.
– Kolejnym mitem, który jest burzony w naszym środowisku, jest to, że starsze kobiety nie potrzebują seksu, że jest on niepotrzebny w ich życiu i że jest niewłaściwy, „nienormalny”, w ich wieku; w większości przypadków stopniowo zmniejsza się uprzedzenie do „seksu w podeszłym wieku”. Kobiety nie postrzegają seksu jako czegoś złego i włączają akt seksualny jako część swojego życia. Seksualność nie jest już tylko związana z prokreacją, ale stanowi integralną część ich życia. Pojawia się jednak sprzeczność polegająca na tym, że kobietom trudno jest przyjąć, że mają pragnienia seksualne, więc oczekują, że partnerzy będą ich szukać i inicjować kontakty seksualne. Wynika to w dużej mierze z socjalizacji tego pokolenia, która w niektórych przypadkach prowadzi do dysocjacji między pozornie otwartym dyskursem a odbierającym przyjemność doświadczeniem seksualnym.
– Ponadto zauważa się, że dla starszych kobiet współżycie seksualne jest aktem poddania się, związanym z potrzebą emocjonalną. Dla wielu osób piękno jest kluczem do postrzegania seksualności. Dla niektórych poczucie pożądania seksualnego oznacza kontynuację poczucia piękna. Pragnienie, aby nie wyglądać „staro” wiąże się z kultem młodzieńczej urody i piękna fizycznego, który jest tak typowy dla naszego społeczeństwa. Ponadto, jest postrzegane, że to społeczeństwo pozwala mężczyznom starzeć się bez tak surowo oceniane przez ich wygląd fizyczny, są one dopuszczone do starzenia się na wiele sposobów, co nie jest w przypadku kobiet.
2. Dostęp do partnera
Znaczna część odpowiedzialności za ten stan rzeczy leży w pewnych zwyczajach kulturowych i społecznych: ogólnie nie uważa się za słuszne publicznego mówienia o seksualności, a w szczególnym przypadku osób starszych często wydaje się wręcz „niestosowne” poruszanie kwestii możliwości przeżywania przez nie własnej seksualności. Paradoksalnie, tworzenie nowych związków partnerskich w starszym wieku jest często niepożądane, a obraźliwe określenia takie jak „brudny staruszek” czy „wesoła wdówka” nadają tym ideom ramy. Wszystkie te mity i uprzedzenia społeczne karzą osoby starsze, pozbawiając je prawa do utrzymania satysfakcjonującej aktywności seksualnej.
Co więcej, ze względu na rosnącą długowieczność populacji, osoby starsze są coraz bardziej skłonne do zawierania małżeństw z niezdolnymi seksualnie partnerami, co jest częstsze u starszych kobiet, które zwykle ponownie wychodzą za mąż za starszych mężczyzn, stając się „żonami opiekuńczymi”. Jednak małżeństwa z dużo młodszymi kobietami nie są rzadkością u osób starszych (Herrera A., komunikacja osobista).
Wdowieństwo
Według badań epidemiologicznych utrata partnera jest jedną z najważniejszych determinant zaprzestania aktywności seksualnej. Ponadto, długotrwała przerwa w życiu seksualnym osoby starszej utrudnia jej późniejszy powrót do aktywności seksualnej. Myśl o ponownym osiąganiu przyjemności z partnerem innym niż były partner jest dla nich bardzo trudna, zwłaszcza gdy współżycie z osobą zmarłą było satysfakcjonujące lub długotrwałe.
Wdowieństwo u kobiet nie ma takiego samego wpływu na zaprzestanie aktywności seksualnej jak u mężczyzn. Poza różnicą demograficzną, która działa na niekorzyść kobiet (stosunek 1 mężczyzna/4-6 kobiet), tradycyjnie istnieje silna tendencja społeczna do negatywnego postrzegania nawiązywania nowych związków uczuciowych, a nawet zawierania nowych małżeństw przez owdowiałe kobiety, co dodatkowo ogranicza ich aktywność seksualną (Herrera A., praca niepublikowana). Stwierdzono, że 90% owdowiałych kobiet zaprzestało kontaktów seksualnych po śmierci męża (Duke longitudinal study).
3. Trudności w dostępie do intymności
Osoby starsze mieszkające ze swoimi dziećmi lub osoby zinstytucjonalizowane nie mają najbardziej odpowiedniego środowiska intymnego do uprawiania seksu lub jest im to wyraźnie zabronione.
Zmiana miejsca zamieszkania
Nie jest rzadkością, że osoby starsze muszą opuścić swój zwykły dom, albo z powodu problemów medycznych lub znacznej niezdolności do pracy, udając się do domu członków najbliższej rodziny lub nawet do domów opieki lub instytucji. W takiej sytuacji dochodzi co najmniej do utraty prywatności i intymności pary, a często może dojść do konfliktów z krewnymi lub bezpośrednimi opiekunami, którzy nie rozumieją ekspresji seksualnej osoby starszej i przyjmują wobec niej postawy ograniczające lub hamujące. Sytuacja ta pogarsza się jeszcze bardziej, gdy para jest w separacji, z zamiarem podzielenia ciężaru opieki między członków rodziny, nie myśląc nawet o tym, że istnieje potrzeba ekspresji seksualnej. Członkowie rodziny mogą próbować narzucić zasady postępowania, które uważają za stosowne, nie biorąc pod uwagę, że w tych nowych sytuacjach osoby starsze jeszcze bardziej potrzebują wyrażać swoje uczucia i emocje.
Wszystkiego można by uniknąć, gdyby istniało powszechne społeczne uznanie tej potrzeby, aby wspólnie z osobami starszymi i ich rodzinami próbować znaleźć najlepsze rozwiązanie w momencie podejmowania decyzji o przeprowadzce.
Należy zachować, na ile to możliwe, równowagę między prywatnością, godnością i prawami osób starszych, nawet w przypadku pewnego stopnia niezdolności umysłowej, ponieważ mają one zdolność odczuwania przyjemności i często potrzebują dotyku i ciepła (Herrera A., praca niepublikowana).
Badania nad seksualnością osób starszych
Badania epidemiologiczne
Postawy społeczno-kulturowe, które często mają charakter „ageistyczny” (odrzucenie osób starszych ze względu na ich podeszły wiek), tłumaczą naukowy brak zainteresowania tym tematem; w rzeczywistości liczba publikacji dotyczących badań nad seksualnością osób starszych zaczęła nabierać znaczenia dopiero w ostatnich latach.
Z głównych badań epidemiologicznych dotyczących aktywności seksualnej osób starszych, zarówno z ilościowego, jak i jakościowego punktu widzenia, wyróżniają się następujące:
– Von Krafft-Ebing (Capodeci, 1990), słynny badacz seksuologii z końca XIX wieku, uważał seksualność osób starszych za „perwersję”, właśnie dlatego, że nie miała ona charakteru reprodukcyjnego.
– Kinsey i wsp. (Morley, 1989, 1993), prawdziwi pionierzy w swojej pracy, poświęcili tylko dwie strony tematowi aktywności seksualnej u osób starszych, podsumowując, że z wiekiem następuje spadek aktywności seksualnej, stwierdzając, że 33% mężczyzn powyżej 70. roku życia jest aktywnych seksualnie).
– Duke (Nilson, 1987, Pfeiffer E., 1972), stwierdził, że z wiekiem następuje spadek częstości stosunków seksualnych. Stwierdził, że 76% mężczyzn i 27% kobiet w wieku powyżej 65 lat było aktywnych seksualnie.
– McCary (1968) badał kobiety w podeszłym wieku, poświadczając udział kobiet zamężnych w kontaktach seksualnych, ale ze spadkiem częstotliwości z powodu starzenia się.
– Diokno (Diokno, 1990), wykazał spadek częstości współżycia seksualnego wraz z wiekiem, stwierdzając istotną różnicę na korzyść osób starszych zamężnych (73,8% aktywnych) w stosunku do niezamężnych (55,8/aktywnych), a także mężczyzn w stosunku do kobiet.
– Baltimore (Weg RB, 1991), stwierdza, że istnieje ogólny spadek częstości stosunków seksualnych, znajdując 62% mężczyzn w wieku powyżej 60 lat aktywnych seksualnie.
– Gotenborg (Weg RB, 1991), stwierdził wyższą częstotliwość aktywności seksualnej u mężczyzn (48%) niż u kobiet (16%), zauważając, że pozostawanie w związku małżeńskim zwiększało aktywność seksualną.
– Ribera (Ribera D., 1991), analizował częstość stosunków seksualnych (coitus) u osób powyżej 65 roku życia, z których 1/3 była zinstytucjonalizowana. Stwierdził, że 17,1% mężczyzn i 4,7% kobiet było aktywnych seksualnie.
– Master i Johnson (1981, 1995), wykazali, że nie ma chronologicznej granicy dla prawidłowej reakcji narządów płciowych, ale z upływem czasu, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, następuje powolny i stopniowy fizyczny spadek pobudzenia seksualnego. Często zdarza się, że temu fizycznemu osłabieniu towarzyszy wzrost pożądania, z wyjątkiem przypadków, gdy jest to spowodowane chorobą fizyczną.
– Rubin (1965) w książce Życie seksualne po sześćdziesiątce zauważył, że dzięki seksuologom udało się wypełnić lukę w wiedzy medycznej i doświadczeniu klinicznym dotyczącym seksualności osób starszych i zwalczyć popularny stereotyp „starego aseksualisty”, który tak bardzo szkodził zdrowiu i szczęściu zbyt wielu starszych ludzi.
Większość badań epidemiologicznych wyraźnie wykazuje, że częstość współżycia seksualnego zmniejsza się z wiekiem, a niektóre z nich wykazały, że spadek ten jest większy u kobiet niż u mężczyzn. Jednak większość z tych badań ocenia seksualność osób starszych w sposób ilościowy (częstość pełnych stosunków, liczba orgazmów itp.), nie biorąc pod uwagę aspektów jakościowych, które są najbardziej wrażliwe u osób starszych.
Wszystkie te badania podkreślają również istotny fakt: „aktywność seksualna istnieje u osób starszych i w niektórych przypadkach jest bardziej normą niż wyjątkiem”.
Zmiany wzorca seksualnego u osób starszych
Jak już wcześniej wspomniano, zachowania seksualne w starszym wieku zależą od wielu czynników: ogólnego stanu zdrowia, dostępności zdrowego partnera, osobowości, postawy wobec i innych, poziomu wykształcenia, statusu społecznego, przekonań seksualnych, wcześniejszych postaw seksualnych, wcześniejszych zainteresowań i praktyk, stopnia zadowolenia z życia itp.
Seksualność u osób starszych powinna być rozpatrywana w sposób szeroki i kompleksowy, obejmujący zarówno komponenty fizyczne, jak i emocjonalne. Dlatego przyjmuje się za normalne u osób starszych pewne modyfikacje wzorca seksualnego uważanego za standardowy, jeśli odnosi się go do młodego dorosłego; byłyby to: zmniejszenie liczby stosunków płciowych i proporcjonalny wzrost innych czynności seksualnych, takich jak zbliżenia fizyczne, pieszczoty, chwile intymności emocjonalnej, współudział, towarzystwo lub masturbacja.
Kinsey i inni badacze wykazali, że masturbacja jest dość powszechna wśród osób starszych (nieco mniej niż wśród młodych). Ostatnie prace (Morley) pokazują, że masturbacja jest najczęstszą aktywnością seksualną u mężczyzn powyżej 80 roku życia. Masturbację uprawia 40-50% niezależnych kobiet powyżej 60 roku życia, a do 8% z nich masturbuje się raz w tygodniu.
Powszechność masturbacji jest wyjaśniona, w wielu przypadkach, przez istnienie niezdolnego do pracy partnera i przez częstość wdowieństwa w starszym wieku. To, wraz ze społecznym odrzuceniem, które istnieje wobec nawiązywania kontaktów z nowym partnerem, byłoby czynnikami sprzyjającymi satysfakcji seksualnej poprzez masturbację.
Zaprzestanie aktywności seksualnej
Zaprzestanie aktywności seksualnej nie jest zdarzeniem wyłącznie i koniecznie chronologicznym, lecz zależy od wielu czynników, takich jak stan zdrowia i stopień niezdolności fizycznej i psychicznej (zarówno podmiotu, jak i jego partnera), częstość i jakość wcześniejszych kontaktów seksualnych, błędna interpretacja i niedostosowanie do fizjologicznych zmian związanych ze starzeniem się, sytuacją uczuciową i jakością relacji z partnerem i innymi ludźmi oraz innymi zmianami w społecznej roli osoby starszej, takimi jak wdowieństwo, przeprowadzka, instytucjonalizacja i kryzysy zdrowotne.
Wpływ zdrowia i choroby na
seksualność w starszym wieku
Komunikaty naukowe zgadzają się, że słabe zdrowie fizyczne i / lub psychiczne jest związane z obniżonym libido i zmienioną odpowiedzią seksualną: każda choroba, która zniekształca ciało lub negatywnie zmienia obraz ciała zmieni zachowanie seksualne poprzez jego zmniejszenie.
Wpływ patologii medycznych i niepełnosprawności
1. Patologia układu sercowo-naczyniowego
Nie ma dowodów na zwiększoną nagłą śmierć podczas stosunku w stosunku do normalnej populacji, dlatego osoby starsze z chorobą niedokrwienną serca, niewydolnością serca lub wcześniejszą operacją wszczepienia by-passów nie powinny unikać stosunków seksualnych, ale w miarę możliwości dostosowywać się do nich bez rozwoju dławicy piersiowej lub duszności.
2. Nadciśnienie tętnicze
U mężczyzn z nadciśnieniem tętniczym częstość występowania impotencji, spowodowanej chorobą lub działaniami niepożądanymi leków, wynosi 15%. Niektóre leki przeciwnadciśnieniowe wykazują negatywne działanie w tym zakresie, co należy wziąć pod uwagę przy wyborze terapii.
W obecności łagodnego do umiarkowanego nadciśnienia tętniczego, aktywność seksualna nie powinna być ograniczana.
3. Patologia płuc
Utrudnienia we współżyciu seksualnym nie zależą od samej choroby, ale od stopnia duszności, niedotlenienia i leczenia kortykosteroidami.
4. Patologia neurologiczna
– Choroba naczyniowo-mózgowa (CVA): obniżona samoocena, deficyty ruchowe, problemy z komunikacją i depresja są przyczynami zmienionego życia seksualnego. Nie wykazano, aby aktywność seksualna powodowała CVA lub zwiększała deficyt neurologiczny po CVA.
– choroba Parkinsona: nie ma upośledzenia seksualności, jeśli symptomatologia jest kontrolowana: niektóre leki (antycholinergiczne) mogą zmieniać stosunki seksualne.
– otępienie: w umiarkowanych i zaawansowanych okresach choroby często towarzyszy hiper- lub hyposexuality problemy; uważa się, że ze względu na zmienione uwalnianie neuroprzekaźników (somatostatyna, acetylocholina, TSH, GH) na poziomie podwzgórza.
Osoby starsze z jakąkolwiek formą lub stopniem upośledzenia umysłowego stwarzają specyficzne problemy. Hiperseksualność nie jest rzadkością i może prowadzić do nieodwracalnych szkód dla jednostki lub innych osób. Dlatego bardzo ważne jest, aby specjaliści opiekujący się tymi pacjentami wyraźnie pytali o te zachowania, ponieważ rodziny często ukrywają tę historię ze wstydu, co opóźnia leczenie pacjenta.
Innym częstym aspektem u osoby z demencją jest dezynwoltura, z nieodpowiednim zachowaniem w miejscach publicznych (pokazywanie genitaliów, dotykanie, masturbacja), które jest irytujące lub obraźliwe, zwłaszcza w instytucjach lub rezydencjach. Zachowania te powinny być przekierowane do bardziej prywatnych miejsc, bez stosowania kar. W instytucjach należy zadbać o to, aby swoboda ekspresji seksualnej nie ograniczała prawa do prywatności i swobodnej ekspresji innych mieszkańców. W domach opieki powinno być miejsce na prywatność mieszkańca i jego partnera, ale w tym celu priorytetem jest edukacja personelu odpowiedzialnego za osoby starsze w zakresie wiedzy o wszystkim, co dotyczy seksualności.
Ważne jest, aby wiedzieć, że nawet osoby starsze z pewnym stopniem upośledzenia umysłowego mają zdolność odczuwania przyjemności, i że często potrzebują dotykać i być dotykane, czuć się kochanymi, czuć ciepło.
5. Patologia urologiczna
– UTI (zakażenie dróg moczowych) i zapalenie cewki moczowej: wprowadzenie bakterii do cewki moczowej podczas stosunku płciowego jest częstsze u kobiet i jest związane z większą wiotkością krocza z powodu niedoboru estrogenów.
– Przewlekła niewydolność nerek: powoduje zmiany w seksualności wtórne do zmian hormonalnych (FSH, LH, estradiol, prolaktyna, testosteron).
– Nietrzymanie moczu: nie występuje upośledzenie seksualności per se, ale 45% nietrzymających moczu osób starszych zgłasza niekontrolowane nietrzymanie moczu podczas stosunku w związku z dyskomfortem psychicznym.
6. Patologia kostno-stawowa
Nie zmniejsza pożądania seksualnego. Wymaga jedynie przystosowania się pacjenta do bezbolesnego współżycia seksualnego. Impotencja wtórna do przyjmowanych leków (NLPZ, antymalaryki) występuje u niektórych osób w podeszłym wieku.
7. Patologia endokrynologiczna
– Cukrzyca: częstość występowania zaburzeń funkcji seksualnych jest bardzo duża (65%); ich przyczyna jest wieloczynnikowa (choroby makro- i mikronaczyniowe, polineuropatia, zmiany hormonalne, infekcje układu moczowo-płciowego).
– Choroby tarczycy: częstsze w niedoczynności tarczycy, zaburzenia seksualne są wtórne do zmian hormonalnych (prolaktyna, estrogeny). Gdy choroba podstawowa zostanie skorygowana, deficyt w stosunkach seksualnych ulega normalizacji.
8. Patologia psychiatryczna
– Depresja: jednym z objawów jest trudność w utrzymaniu przyjemnych relacji osobistych i seksualnych: do tego dochodzi stosowanie leków, które wpływają na sferę seksualną. Wszystko to tłumaczy wysoką częstość występowania impotencji u osób starszych z depresją.
– Psychoza: u tych osób w podeszłym wieku występują zmiany psychopatologiczne w sferze seksualnej (hiperseksualność, dewiacje seksualne), które wymagają specjalistycznego leczenia.
9. Rak
Depresyjne i lękowe patologia jest częste, z powodu utraty poczucia własnej wartości i zły obraz ciała.
10. Leki
10% powszechnie przepisywanych leków powoduje impotencję (tabele III, IV i V).
Tabela III
DRUGS AFFECTING SEXUALITY IN WOMEN
| Sign i objaw | Narkotyki |
| Zwiększone libido | Androgeny, benzodiazepiny |
| Zmniejszone libido | Leki przeciwhistaminowe, barbiturany, cymetydyna, klofibrat, diazepam, alfa-metylodopa, propranolol, prazosyna, rezerpina, spironolakton, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, chlorpromazyna, klonidyna, estrogeny |
| Zaburzenia podniecenia i orgazmu | Antycholinergiki, klonidyna, alfa-metylodopa, MAOI, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne |
| Powiększenie piersi | Estrogeny, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne |
| Mlecznica | Chlorpromazyna, cymetydyna, haloperidol, rezerpina, alfa-metylodopa, metochlorpramid, sulpiryd, tiapryd, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne |
| Wirowanie | Androgeny, haloperidol |
LEKI WPŁYWAJĄCE NA SEKSUALNOŚĆ U MĘŻCZYZN
LEKI WPŁYWAJĄCE NA SEKSUALNOŚĆ U MĘŻCZYZN
| . | |||
| Znak i objaw | Lek | ||
| Zwiększone libido | Androgeny, baklofen, diazepam, lewodopa, haloperidol (małe dawki) | ||
| Zmniejszone libido | Leki przeciwhistaminowe, barbiturany, cymetydyna, klofibrat, diazepam, alfa-metylodopa, propanolol, prazosyna, rezerpina, spironolakton, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, chlorpromazyna, klonidyna, estrogeny. Leki antyandrogenowe w raku prostaty | ||
| Impotencja | Zobacz Taba III | ||
| Zmniejszony wytrysk | Antycholinergiki, klonidyna, estrogeny, MAOIs, alfa-metylodopa, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, tiacid, tiorydazyna | ||
| Zmniejszenie testosteronu | Digoksyna, haloperidol (duże dawki), lit, MAOIs, spironolaktony | ||
| Priapizm | Heparyna, fenotiazydy | ||
| choroba Peyroniego | metoprolol | ||
LEKI, KTÓRE MOGĄ WYWOŁYWAĆ IMPOTENCJĘ
| Antykonwulsanty | |
| Antybiotyki | |
| Kardiologiczne: | |
| – Leki antyarytmiczne | |
| – Leki przeciwnadciśnieniowe: | Betablockers, calcium antagonists, vasodilators, diuretics, central adrenergic blockers |
| Drugs with CNS action: | Anksjolityki i leki hipnotyczne, Leki przeciwdepresyjne, Leki przeciwpsychotyczne, Lewodopa, Lit, Narkotyczne leki przeciwbólowe |
| Leki żołądkowo-jelitowe | Leki przeciwcholinergiczne, Leki przeciwskurczowe, Anty-H2 antagoniści, Metoklopramid |
| Różne | Acetozolamid, baklofen, klofibrat, Danazol, disulfiram, estrogeny, interferon, Naproxen, Progesteron |
W prawie 25% osób w podeszłym wieku z zaburzeniami erekcji przyczyna jest związana z lekami. Prawie wszystkie leki przeciwnadciśnieniowe mają związek z impotencją. Najczęstszymi lekami powodującymi osłabienie potencji są diuretyki tiazydowe, poprzez zmniejszenie ciśnienia w prąciu oraz obniżenie stężenia testosteronu i wartości testosteronu biodostępnego. Spadkowi testosteronu i jego frakcji biodostępnej towarzyszy spadek libido, ale nie zaburzenia erekcji per se (młodzi wykastrowani mężczyźni mogą mieć erekcję). Jednak u niektórych osób poprawa libido poprzez leczenie testosteronem jest wystarczająca, aby poprawić brak zainteresowania seksualnego i problemy z erekcją.
11. Wpływ patologii chirurgicznej
Stopa powrotu do satysfakcjonującego współżycia seksualnego po zabiegach chirurgicznych (histerektomia, mastektomia, prostatektomia, kolostomia, rak odbytnicy) jest zmienna, ale normą jest unikanie z powodu zaburzeń neuroendokrynologicznych, depresji, utraty poczucia własnej wartości, złego obrazu ciała. Grupowe leczenie psychoterapeutyczne jest niezbędne do powrotu do zdrowia.
Dysfunkcje seksualne u osób starszych
Większość badań stwierdza, że zmniejszona aktywność seksualna w starszym wieku związana jest zarówno z opisanymi powyżej zmianami fizycznymi wynikającymi ze starzenia się, dostępnością partnera i zdolnością partnera do uprawiania seksu, wpływem postaw i oczekiwań narzuconych przez środowisko społeczne, jak i czynnikami psychologicznymi specyficznymi dla osób starszych.
Istnieje szereg problemów, które uniemożliwiają osobom starszym utrzymanie ciągłej aktywności seksualnej. Pierwszym z nich jest własny stosunek osoby starszej do tego, co jest normalną zmianą fizjologiczną. Stopniowe wydłużanie się okresu między erekcjami i zwiększone trudności w osiągnięciu erekcji mogą prowadzić do zwiększonego niepokoju u mężczyzny, a ten niepokój będzie dalej upośledzał jego reaktywność seksualną. Podobnie jest w przypadku dyspareunii wstępnej u kobiet, spowodowanej pomenopauzalnym spadkiem estrogenów. Dyskomfort, jaki mogą odczuwać, powoduje lęk antycypacyjny, a w konsekwencji ryzyko nasilenia się bólu, tworząc błędne koło, które trudno przerwać.
Ponieważ w naszym społeczeństwie aktywność seksualna jest nadal mierzona według stosunku płciowego, a ponieważ częstotliwość, z jaką jest to możliwe w starszym wieku jest mniejsza, wiele starszych par stopniowo wybiera abstynencję. W ten sposób, bez fizycznych przeszkód, często dochodzi do całkowitego spadku aktywności seksualnej.
Jeżeli osoba starsza cierpi na chorobę przewlekłą, nawet jeśli nie ma ona bezpośredniego wpływu na zdolności seksualne, lęk i negatywne nastawienie do problemów związanych ze starzeniem się dodatkowo ograniczają aktywność seksualną obojga partnerów.
Duża częstość występowania zaburzeń psychopatologicznych u osób starszych, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe, oraz występowanie stresorów, które również są bardzo częste w starszym wieku, takich jak utrata partnera, pogorszenie sieci społecznej i poziomu socjoekonomicznego, czy obecność problemów zdrowotnych w rodzinie, również przyczyniają się do pojawienia się różnych trudności w aktywności seksualnej i zainteresowań seksualnych u osób starszych.
Nie należy zapominać, że zmęczenie, stres i napięcie mogą być przyczynami dysfunkcji seksualnych w każdym wieku. Funkcje seksualne zazwyczaj wracają do normy, gdy znikają przyczyny dysfunkcji, jednak jeśli dana osoba jest nadmiernie zajęta, problem może się utrzymywać, a więc i dysfunkcja.
Innymi czynnikami warunkującymi rozwój normalnej aktywności seksualnej mogą być negatywne reakcje psychologiczne na zmiany zachodzące w starzejącym się organizmie, przejście na emeryturę i
relacyjne zmiany stylu życia. I odwrotnie, życie seksualne wzbogaca się, jeśli starsza osoba doświadcza związku jako sposobu na lepsze wyrażanie uczuć wobec drugiego partnera. „Bez czułości, głębokiej więzi i prawdziwej zdolności do dialogu, seksualność umrze u starszej pary, tak jak u młodszej.
Dysfunkcje seksualne wywołane organicznie u osób starszych
Wszystkie badania wskazują, że wraz z wiekiem następuje postępujący spadek aktywności seksualnej u zdrowej osoby, spowodowany interwencją normalnych zmian fizjologicznych wynikających ze starzenia się w interakcji z opisanymi powyżej czynnikami psychospołecznymi.
Oprócz tego obserwuje się wzrost częstości występowania dysfunkcji seksualnych z przyczyn medycznych, psychologicznych i/lub jako skutek uboczny stosowania leków. Czasami trudno jest odróżnić normalne zmiany związane z wiekiem od objawów wynikających z patologii.
Zaburzenia erekcji
Każdy objaw impotencji wywołuje u osób starszych duży niepokój, często związany ze starzeniem się z powodu braku wiedzy.
Fakt ten na ogół prowadzi do braku konsultacji ze specjalistami. W większości przypadków zaburzenia erekcji wynikają z wielu czynników, przy czym najczęstszym czynnikiem impotencji w wieku podeszłym są zaburzenia naczyniowe, spowodowane m.in. zmianami w układzie tętniczym, zespołem niewydolności żylnej itp. z zajęciem ogólnoustrojowym lub tylko miejscowym na poziomie narządów płciowych.
Wpływ mają również, jak już wspomniano, leki (tabela IV), nałogi toksyczne (alkohol, tytoń), zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne, zwłaszcza cukrzyca (u mężczyzn może powodować nie tylko zmiany w erekcji, ale także obniżenie libido), zaburzenia neurologiczne, choroby ogólnoustrojowe (niewydolność nerek, POChP, niewydolność serca, marskość wątroby, nowotwory itp.) Wszystkie te patologie są dość powszechne u osób starszych i jako choroby, które wpływają na cały organizm, będą również przejawiać się w zmianach seksualnych, między innymi dlatego, że mogą one utrudniać fizyczną zdolność niezbędną do wykonywania aktu seksualnego.
Inne choroby, takie jak choroba zwyrodnieniowa stawów lub reumatoidalne zapalenie stawów mogą wpływać na aktywność seksualną, ponieważ powodują trudności w przyjmowaniu pozycji lub ruchów.
Dysfunkcje seksualne u kobiet
Z uwagi na wychowanie, starszym kobietom trudno jest konsultować takie problemy. Konieczne jest, aby pracownicy służby zdrowia dostarczali pacjentom ukierunkowanych informacji na temat tych zagadnień, ponieważ są one często pomijane ze względu na brak wiedzy, co uniemożliwia im zajęcie się czynnikiem o ogromnym znaczeniu, który znacznie poprawia jakość życia.
Dyspareunia lub bolesne współżycie jest najczęstszym objawem dysfunkcji seksualnej u kobiet. Chociaż najczęstszą przyczyną jego pojawienia się jest spadek produkcji estrogenów w wyniku menopauzy, co ma miejsce w 30% przypadków u kobiet po menopauzie, istnieją inne zaburzenia ogólnoustrojowe, które mogą być źródłem tej zmiany.
Postmenopauzalna atrofia pochwy, ze zmniejszeniem smarowania błony śluzowej, czyni pochwę bardziej podatną na urazy otarcia i możliwe zakażenia.
Każda choroba ogólnoustrojowa, jak u mężczyzny, która powoduje osłabienie będzie zmieniać aktywność seksualną w sposób niespecyficzny.
Innym ważnym zarzutem jest spadek lub utrata pożądania seksualnego, które wydaje się być związane ze spadkiem produkcji androgenów, które występuje po menopauzie.
Występowanie nietrzymania moczu, bardzo częstej dolegliwości u starszych kobiet, zwykle wielopłodowych, hamuje pożądanie i reakcje seksualne. Czterdzieści sześć procent kobiet cierpiących na nietrzymanie moczu zgłasza, że problem ten wpływa na ich aktywność seksualną.
Hysterektomia jest często doświadczana przez kobiety jako utrata kobiecości, co wtórnie może prowadzić do zaburzeń depresyjnych i w konsekwencji do dysfunkcji seksualnych.
Dysfunkcje seksualne pochodzenia psychogennego u osób starszych
Najczęstszą przyczyną jest depresja, która odpowiada za 10% przypadków impotencji u osób starszych. Leki psychotropowe stosowane w leczeniu takich zaburzeń mogą również przyczyniać się do pogorszenia dysfunkcji seksualnych, szczególnie te o działaniu antycholinergicznym, takie jak niektóre leki przeciwdepresyjne i większość leków przeciwpsychotycznych. Oprócz zaburzeń erekcji u mężczyzn, leki przeciwdepresyjne mogą powodować spadek libido i anorgazmię u kobiet.
Inna psychiczna patologia, która może prowadzić do zmian w funkcji seksualnej jest zaburzenie lękowe w każdej formie.
Lęk antycypacyjny dotyczący możliwej odpowiedzi seksualnej jest również powszechny u mężczyzn, prowadząc do psychogennych problemów z potencją seksualną.
Wiele razy to nie samo zaburzenie jest przyczyną dysfunkcji seksualnej; zmniejszenie lub rezygnacja z aktywności seksualnej może nastąpić z obawy przed wystąpieniem objawów takich jak dławica piersiowa (u pacjentów z chorobą wieńcową) lub duszność spowodowana wysiłkiem, bez istnienia organicznych przyczyn takich ograniczeń.
Impotencja po przezcewkowej resekcji prostaty z powodu gruczolaka stercza, występująca u 4-12% mężczyzn poddawanych temu zabiegowi, ma w większości przypadków podłoże psychogenne.
Niektóre zaburzenia depresyjne lub lękowe mogą odgrywać rolę w vaginismus.
Leczenie zaburzeń erekcji
Terapia seksualna dla osób starszych: niewiele par uczęszcza do klinik terapii seksualnej specjalnie dla osób starszych; największy odsetek mężczyzn, którzy szukają pomocy, ma problemy z erekcją jako najczęstszą przyczynę (chociaż są pary, które są małżeństwem od ponad 30 lub 40 lat, w których kobieta ma ukryte dysfunkcje seksualne, takie jak zmniejszenie pożądania lub brak orgazmu, przez cały ten czas).
Obecne sposoby leczenia
Gdy zostanie znaleziona przyczyna, taka jak hipogonadyzm z obniżonym libido lub depresja, leczenie jest etiologiczne. Jednak w większości przypadków może mieć ona podłoże wieloczynnikowe i dostępne są różne alternatywne rozwiązania.
– Gdy impotencja jest ze względu na zmniejszenie testosteronu, domięśniowe, doustne lub transdermalne wykorzystanie jest wskazany i wszystkie mają zalety i wady. Przeciwwskazaniem do jego stosowania jest rak piersi u mężczyzn oraz rak prostaty.
Istnieje szereg leków, które są skuteczne, gdy wstrzykiwane bezpośrednio do penisa. Są to papaweryna, fentolamina i Caverjet (prostaglandyna E, alprostadil). Są one skuteczne w 70-80% przypadków.
Dwa leki doustne są obecnie dostępne:
– Cytrynian syldenafilu: Do podjęcia jedną godzinę przed stosunkiem. Działa poprzez zwiększenie działania tlenku azotu, który rozluźnia mięśnie w ciałach jamistych, umożliwiając napływ krwi do penisa. Nie wytwarza automatycznej erekcji, jak leki, które są wstrzykiwane do penisa zrobić. Zalecana dawka wynosi 50 mg, a w razie potrzeby lekarz dostosuje dawkę do 100 mg lub 25 mg. Nie należy go stosować częściej niż raz dziennie.
– Apomorfina: Jest to pierwszy lek dla męskich dysfunkcji seksualnych, które działają na poziomie ośrodkowego układu nerwowego, na mechanizmy, które produkują erekcji. W przeciwieństwie do sildenafilu, ponieważ nie działa bezpośrednio na układ krwionośny, apomorfina może być stosowana przez mężczyzn przyjmujących leki rozszerzające naczynia krwionośne. Zaleca się stosowanie dawki 2 i 3 mg podjęzykowo.
– Vacuum tumescence urządzenia: Działają one poprzez tworzenie podciśnienia przez pompę dołączoną do plastikowej rurki umieszczonej nad penisem. Wywołują one erekcję na 15 do 30 minut.
– leczenie chirurgiczne: obejmuje wszczepienie prętów w penisa, które mogą być zgięte lub nadmuchane.
Każda z powyższych metod ma zalety i problemy, a wybór często zależy od stylu życia danej osoby.
Dysfunkcja seksualna u starszych kobiet
Starsze kobiety mogą doświadczać zaburzeń fazy pożądania, anorgazmii, dyspareunii i utraty libido. Jednak dyspareunia jest jedyną, która jest wyraźnie związana z niedoborem estrogenów. Utrata libido jest bardziej prawdopodobne, że jest związana z jednoczesnym zmniejszeniem stężenia krążącego testosteronu. Do zaburzeń seksualnych może się również przyczynić szereg wcześniej wymienionych czynników społecznych i psychologicznych.
Pfeiffer (1989), wczesny badacz zachowań seksualnych w połowie życia, stwierdził, że kobiety po menopauzie były aktywne seksualnie, ale ich zaangażowanie było w dużej mierze zdeterminowane przez zainteresowanie i dostępność partnera.
Dyspareunia związana z menopauzą może być czynnikiem zniechęcającym do udanej aktywności seksualnej (Bachmann i in., 1984).
Dyspareunia zwykle związane ze zmniejszeniem lubrykacji pochwy jest wynikiem menopauzalnego spadku estrogenów. Objawy te są łagodzone przez podawanie egzogennych estrogenów. Studd i wsp. (1977) podali, że terapia skoniugowanymi estrogenami końskimi poprawiła funkcjonowanie seksualne u kobiet z dyspareunią spowodowaną zanikowym zapaleniem pochwy. Ostatnio w kontrolowanym placebo badaniu transdermalnej terapii estradiolem Nathorst-Boss i wsp. (1993) wykazali, że 12-tygodniowe leczenie plastrami z estradiolem pozytywnie wpłynęło na satysfakcję z częstości stosunków seksualnych, fantazje seksualne, stopień przyjemności, nawilżenie pochwy i dyspareunię.
Przegląd literatury obejmujący wszystkie badania epidemiologiczne potwierdza, że aktywność seksualna występuje u osób starszych i często jest raczej normą niż wyjątkiem.
Nieprawidłowe jest zatem dalsze postrzeganie osób starszych jako mających małe zainteresowanie seksualnością lub małą aktywność seksualną. Postawa społeczeństwa i pracowników służby zdrowia, którzy nie chcą uznać tej rzeczywistości, może być zaszufladkowana jako „ageizm” lub „seksizm”.
Więcej szkoleń akademickich dla pracowników służby zdrowia i społeczeństwa w ogóle, wraz z wdrożeniem programów edukacji seksualnej dla osób starszych, zwiększyłoby świadomość tych zaniedbanych aspektów osób starszych, przyczyniając się bezpośrednio do większej satysfakcji i dobrego samopoczucia wielu osób starszych.
Wiemy bardzo mało o życiu seksualnym osób starszych. Ale dziś możemy powiedzieć, że „nie ma granicy chronologicznej, po której życie seksualne zanika”.
Pierwszym krokiem w kierunku etycznego rozważenia roli seksualności w starości jest więc nieuchronnie ponowne rozważenie tych postaw, które, ukrywając istnienie problemu, bardzo utrudniają zaradzenie mu.
BIBLIOGRAFIA
1. Bachmann G, Leiblum S, Kemman E et al: Sexual expression and its determinants in the postmenopausal woman. Maturitas 1984; 6: 19-29.
2. Butler RN, Lewis MI, Hoffman E, Whitehead ED: Miłość i seks po 60-tce: Jak zmiany fizjonomiczne wpływają na intymną ekspresję. Geriatria 1994; 49: 20-7.
3. Comfort A, Dial LK: Seksualność i starzenie się – przegląd. Clin Geriatr Med 1991; 7: 1-9.
4. Capodieci S: La sexualita negli anziani, w: Anziani, Ruolo, Famiglia, Instituzioni. Quaderni di Terapia Familiare, 1990; 79-86.
5. Cruz Jentoft AJ, Merce Cortés J: Funkcje seksualne. In: Ribera Casado JM, Cruz Jentoft AJ (eds). Geriatria. Madryt: Idepsa 1992; 1: 170-7.
6. Diokno AC, Brown MB, Herzog R: Sexual function in the elderly. Arch Intern Med 1990; 150: 197-200.
7. Feldman HA, Goldstein I et al: Impotencja i jej medyczne i psychospołeczne korelaty. J Urol 1994; 151: 54-61.
8. Gupta K: Sexual dysfunction in elderly women. Clin Geriatr Med 1990; 6: 197-203.
9. Hillman JL: Powiązanie wiedzy i postaw wobec seksualności osób starszych. Niekoniecznie jednolita zależność. Gerontolog 1994; 34: 256-60.
10. Hazzard WR: Zróżnicowanie płci w długowieczności. W: Zasady medycyny geriatrycznej i gerontologii. New York: McGraw-Hill 1990.
11. Kaiser FE, Viosca SP, Morley JE et al: Impotencja i starzenie się: Kliniczne i hormonalne czynniki. J Am Geriatr Soc 1988; 36: 511-9.
12. Kaiser FE: Seksualność u osób w podeszłym wieku. Urol Clin North Am 1996; 23: 99-109.
13. Keller JM: Seksualność w późniejszym okresie życia. Reviews in Clinicas Gerontology 1993; 3: 309-14.
14. Kennedy GJ, Haque M, Zaranhow B: Ludzka seksualność w późniejszym życiu. International J Mental Health 1997; 26: 35-46.
15. Krane RJ, Goldstein I, De Tejada IS: Impotencia. N Engl J Med 1989; 321: 1648-59.
16. Leiblum SR, Bachmann GA, Kemman E y col: Vaginal atrophy in postmenopausal women. JAMA 1983; 6: 249.
17. Lewy JA: Seksualność i starzenie się. En: Hazzard WR, Bierman LR, Bless JP (eds). Principles of Geriatric Medecine and Gerontology. New York: McGrow-Hill, 1994; 115-24.
18. Lopicollo J: Poradnictwo i terapia w zakresie problemów seksualnych u osób starszych. Clin Geriatr Med 1991; 7: 161-79.
19. Master WH, Johnson VE: Seks a proces starzenia się. J Am Geriatr Soc 1981; 29: 385-90.
20. Master WH, Johnson VE: Sexualidad humana. Grijaldo, 1995.
21. McCartney JR, Izeman H, Rogers D: Seksualność i zinstytucjonalizowane osoby starsze. J Am Geriatr Soc 1987; 35: 331-3.
22. Mooradian AD: Geriatryczna seksualność i choroby przewlekłe. Clin Geriatr Med 1991; 7: 113-31.
23. Morley JE, Kaiser FE: Sexual function with advantege age. Med Clin North Am 1989; 73: 83-95.
24. Morley JE, Kaiser FE: Impotencja: podejście internisty do diagnostyki i leczenia. A Intern Med 1993; 38: 151-68.
25. Mulligan T, Modigh A: Sexuality in dependent living situations. Clin Geriatr Med 1991; 7: 153-60.
26. Nathorst-Boos J, Wiklund Y, Mattsson LA y col: Is sexual life influenced by transdermal estrogen therapy? A double blind placebo controlled study in postmenopausal women. Acta Obstet Gynecol Scand 1993; 72: 656-60.
27. Nilsson L: Sexuality in the elderly. Acta Obstet Scand Suppl 1987; 140: 52-8.
28. Pfeiffer E, Davis GC: Determinanty zachowań seksualnych w średnim i starszym wieku. J Am Geriatr Soc 1972; 20: 151-8.
29. Pfeiffer E et al: Sexual behavior in aged men and women. Arch Ger Psychiatry 1989; 19: 753.
30. Ribera Domene D, Reig Ferrera A: Comportamiento sexual en ancianos. Rev Esp Geriatric Gerontol 1991; 26: 234-42.
31. Ribera JM: La sexualidad en los ancianos. En: Ribera JM, Veiga F, Torrijos M (eds). Enfermería Geriátrica. Madrid: Idepsa 1991; 79-86.
32. Rajfer J, Aronson WJ, Bush PA et al: Nitric oxide as a mediator of relaxation of the corpus cavernosum in response to noradrenergic, noncholinergic neurotransmission. N Engl J Med 1992; 326: 90-4.
33. Roughan PA, Kaiser FE, Morley JE: Sexuality and the older woman. Clin Geriatr Med 1993; 1: 87-106.
34. Rubin I: La senelité aprés quarante ans et aprés soixante-dix ans. Analyse du comportement sexuel humain. Paris 1965.
35. Studd J, Parson A: Sexual dysfunction: the climateric. Br Sex Med 1977; 4: 11-14.
36. Tenover JS: Effects of testoterone supplementation in the aging male. Clin Endocrinol Metabol 1992; 75: 1092-8.
37. Weg RB: Sexuality an dintimacy in ageing. En: Pathy MSJ (ed). Principles and Practice of Geriatric. 2nd ed. Med Gerontol 1991; 231-52.
*Dokument odczytany na sesji 15 kwietnia 2003 r. Chilijskiego Towarzystwa Położnictwa i Ginekologii.