AUSTRIA W WIEKU METTERNICHA

Rozwój sytuacji międzynarodowej, 1815-48

Clemens von Metternich odnosił początkowo sukcesy w utrzymywaniu europejskiego konsensusu sprzyjającego austriackim interesom. Wykorzystał przykład liberalnych rewolucji w Hiszpanii i Neapolu oraz działań rewolucyjnych w Niemczech do wykazania powszechnego zagrożenia ze strony liberalizmu i w ten sposób zdobył dla Austrii poparcie Prus i Rosji. Wielka Brytania również wspierała Austrię, ponieważ oba kraje miały wspólne interesy, które sprzyjały silnej obecności Austrii w Niemczech, ograniczonym wpływom Francji we Włoszech i utrzymaniu Imperium Osmańskiego, aby zapobiec rosyjskim postępom na Bałkanach. Wsparcie ze strony innych wielkich mocarstw rozproszyło się jednak w połowie i pod koniec lat dwudziestych XIX wieku. Rosja stała się bardziej asertywna na Bałkanach, a polityka brytyjska w coraz większym stopniu odzwierciedlała liberalną opinię publiczną tego kraju. Jednak Metternich zdołał odzyskać poparcie Rosji i Prus na początku lat 30. XIX w., po kolejnej serii liberalnych powstań w Europie. Nawet Wielka Brytania powróciła do ścisłej współpracy z innymi mocarstwami, by zablokować francuskie interesy w Egipcie. Niemniej jednak Metternich nie zdołał skutecznie zareagować na utworzenie przez Prusy niemieckiej unii celnej w 1834 roku. Unia celna wykluczała Austrię i promowała integrację gospodarczą pozostałych państw niemieckich, ułatwiając tym samym zjednoczenie polityczne Niemiec pod pruskim przywództwem w późniejszym okresie stulecia.

Polityka krajowa

Pomimo wysokiego statusu Metternicha, to konserwatywne poglądy cesarza i jego wrogość wobec wartości i idei rewolucji francuskiej wyznaczyły parametry polityki austriackiej. Dotyczyło to zwłaszcza polityki wewnętrznej, nad którą Franciszek I sprawował osobistą kontrolę aż do śmierci w 1835 roku. Skład Rady Państwa, którą Franciszek wybrał, by rządziła w imieniu jego nieudolnego umysłowo syna Ferdynanda I, zapewnił kontynuację jego polityki aż do momentu, gdy rewolucja wstrząsnęła fundamentami rządów Habsburgów w 1848 r. Celem Franciszka było zapewnienie poddanym dobrego prawa i dobrobytu materialnego. Aby osiągnąć to pierwsze, wydał w 1803 r. nowy kodeks karny, a w 1811 r. nowy kodeks cywilny. Oczekiwał, że drugi cel – dobrobyt materialny – rozwinie się w sposób naturalny wraz z przywróceniem pokoju i uważał dodatkowe środki za zbędne. Życie polityczne i kulturalne było jednak uważnie obserwowane, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu i liberalizmu. Te dwa ruchy stanowiły powszechne zagrożenie dla konserwatywnego reżimu Franciszka, ponieważ jego przeciwnicy polityczni upatrywali w powstaniu zjednoczonego niemieckiego państwa narodowego z Austrią środka do realizacji liberalnych reform niemożliwych w ramach państwa Habsburgów.

Stagnacja polityczna nie zapobiegła jednak szerszym zmianom społeczno-gospodarczym w Austrii. W 1843 r. liczba ludności wzrosła do 37,5 mln, co oznaczało wzrost o 40 proc. w stosunku do roku 1792. Szybko rosła liczba ludności miejskiej, a Wiedeń liczył prawie 400.000 mieszkańców. Pod względem gospodarczym osiągnięto pewien stopień stabilności, a ogromne deficyty wojenne ustąpiły miejsca prawie zrównoważonym budżetom. Było to możliwe dzięki ograniczeniu wydatków państwa do poziomu zbliżonego do rzeczywistych dochodów, a nie dzięki reformom podatkowym mającym na celu zwiększenie wpływów podatkowych. Brak dochodów nadal poważnie ograniczał możliwości Austrii w zakresie ochrony jej interesów za granicą i realizacji programów krajowych.

Historia Austrii Spis treści