Herkules (/ˈher.ku.leːs/ anglicyzowane jako /ˈhɜːrkjuliːz, -jə-/) to rzymska wersja greckiego bohatera i boga Heraklesa. Według starożytnych mitów rzymskich, ojcem Herkulesa był bóg Jowisz, a jego matką śmiertelniczka Alkmena, która była wnuczką bohatera Perseusza. Podobnie jak w starożytnych greckich mitach o Heraklesie, Herkules był najbardziej znany ze swej boskiej siły i „dwunastu prac”.”
- Mitologia
- Urodzenie i wczesne życie
- Dwanaście prac
- Era rzymska
- Stowarzyszenie germańskie
- Mitografia średniowieczna
- Mitografia renesansowa
- Worship
- Droga Herkulesa
- Kult od kobiet
- Worship in Myth
- Herkules i rzymski triumf
- W sztuce
- Era rzymska
- Epoka nowożytna
- W numizmatyce
- Militaria
- Inne odniesienia kulturowe
- W filmach
- Galeria
- Zobacz także
Mitologia
Urodzenie i wczesne życie
Pomimo że był postrzegany jako obrońca słabszych i wielki protektor, osobiste problemy Herkulesa zaczęły się już w momencie narodzin. Hera wysłała dwie czarownice, aby zapobiec narodzinom, ale zostały one oszukane przez jedną ze służących Alkmeny i odesłane do innego pokoju. Następnie Hera wysłała węże, aby zabiły go w kołysce, ale Herkules udusił je obie. W jednej z wersji mitu Alkmena porzuciła swoje dziecko w lesie, aby uchronić je przed gniewem Hery, ale zostało ono znalezione przez boginię Atenę, która przyprowadziła je do Hery, twierdząc, że jest to sierota pozostawiona w lesie, która potrzebuje pożywienia. Hera ssała Herkulesa przy własnej piersi, dopóki niemowlę nie ugryzło jej sutka, w którym to momencie odepchnęła go, rozlewając mleko po nocnym niebie i tworząc w ten sposób Drogę Mleczną. Następnie oddała niemowlę Atenie i poleciła jej, by sama zajęła się dzieckiem. Karmiąc dziecko z własnej piersi, bogini nieumyślnie wyposażyła je w dalszą siłę i moc.
Dwanaście prac
Herkules znany jest ze swych licznych przygód, które zaprowadziły go w najdalsze zakątki świata grecko-rzymskiego. Jeden cykl tych przygód stał się kanoniczny jako „Dwanaście Prac”, ale lista ta ma różne warianty. Jeden z tradycyjnych porządków prac można znaleźć w Bibliotheca w następującym brzmieniu:
- Pokonać lwa nemejskiego.
- Pokonać dziewięciogłową hydrę lernejską.
- Uchwycić złotą łanię Artemidy.
- Uchwycić dzika erymantejskiego.
- W ciągu jednego dnia oczyścić stajnie Augeusza.
- Zgromadź ptaki stymfalskie.
- Uchwyć byka kreteńskiego.
- Zatrzymaj klacze Diomedesa.
- Zdobądź pas Hippolity, królowej Amazonek.
- Zdobądź bydło potwora Geryona.
- Zdobądź jabłka Hesperydy.
- Uchwyć i przyprowadź z powrotem Cerbera.
Dodaj zdjęcie do tej galerii
Era rzymska
Niemowlę Herkules dusi węża wysłanego, by go zabić w kołysce (marmur rzymski, II w. n.e., w Muzeach Kapitolińskich w Rzymie, Włochy).
Łacińskie imię Herkules zostało zapożyczone przez Etrusków, gdzie jest przedstawiany różnie jako Heracle, Hercle i inne formy. Herkules był ulubionym tematem dla sztuki etruskiej, i pojawia się często na brązowych lustrach. Etruska forma Herceler wywodzi się od greckiego Heraklesa poprzez synkopę. Łagodna przysięga przywołująca Herkulesa (Hercule! lub Mehercle!) była powszechnym wtrętem w klasycznej łacinie.
Herkules miał wiele mitów, które były wyraźnie rzymskie. Jednym z nich jest pokonanie przez Herkulesa Kakusa, który terroryzował okolice Rzymu. Bohater był związany ze Wzgórzem Awentyńskim poprzez swojego syna Aventinusa. Marek Antoniusz uważał go za osobistego patrona, podobnie jak cesarz Kommodus. Herkulesowi oddawano różne formy religijnej czci, w tym jako bóstwu zajmującemu się dziećmi i porodami, częściowo z powodu mitów o jego przedwczesnym dzieciństwie, a częściowo dlatego, że był ojcem niezliczonej liczby dzieci. Rzymskie panny młode nosiły specjalny pas przewiązany „węzłem Herkulesa”, który miał być trudny do rozwiązania. Komiczny dramaturg Plaut w sztuce Amfitryon przedstawia mit o poczęciu Herkulesa jako komedię erotyczną; Seneka napisał tragedię Herkules Furens o jego szaleństwie. W czasach cesarstwa rzymskiego Herkules był czczony lokalnie od Hispanii po Galię.
Stowarzyszenie germańskie
Fresk z Herculaneum przedstawiający Heraklesa i Achelousa z mitologii grecko-rzymskiej, I w. n.e.
Tacyt odnotowuje szczególne pokrewieństwo ludów germańskich z Herkulesem. W rozdziale 3 swojej Germanii Tacyt stwierdza:
| „ | … mówią, że Herkules też ich kiedyś odwiedził; a gdy szli do walki, śpiewali o nim jako o pierwszym ze wszystkich bohaterów. Mają też te swoje pieśni, przez recytację tego barditus, jak go nazywają, podnoszą swoją odwagę, podczas gdy z nuty wróżą wynik zbliżającego się konfliktu. Gdyż, jak krzyczy ich wiersz, wzbudzają lub odczuwają niepokój. | „ |
Niektórzy uznali to za zrównanie przez Tacyta germańskiego Þunraza z Herkulesem w drodze interpretatio romana.
W epoce rzymskiej amulety Klubu Herkulesa pojawiają się od II do III wieku, rozpowszechnione w całym imperium (w tym w rzymskiej Brytanii, ok. Cool 1986), w większości wykonane ze złota, w kształcie drewnianych pałek. Na okazie znalezionym w Köln-Nippes widnieje napis „DEO HER”, potwierdzający związek z Herkulesem.
W V-VII wieku, podczas okresu migracji, amulet ten, jak się przypuszcza, szybko rozprzestrzenił się z obszaru germańskiego nad Łabą po całej Europie. Te germańskie „Kluby Donatora” były wykonane z poroża jelenia, kości lub drewna, rzadziej również z brązu lub metali szlachetnych. W trakcie chrystianizacji Skandynawii w VIII-IX wieku amulet został zastąpiony przez wisiorki z młotem Þórra z epoki Wikingów.
Mitografia średniowieczna
Herkules i lew nemejski w XV-wiecznych Histoires de Troyes
Po chrystianizacji Imperium Rzymskiego narracje mitologiczne były często reinterpretowane jako alegorie, pod wpływem filozofii późnego antyku. W IV wieku Serwiusz opisał powrót Herkulesa z podziemi jako reprezentujący jego zdolność do przezwyciężania ziemskich pragnień i wad, lub samą ziemię jako konsumenta ciał. W średniowiecznej mitografii Herkules był jednym z bohaterów postrzeganych jako silny wzór do naśladowania, który wykazał się zarówno męstwem, jak i mądrością, podczas gdy potwory, z którymi walczył, były postrzegane jako przeszkody moralne. Jeden z glosatorów zauważył, że kiedy Herkules stał się gwiazdozbiorem, pokazał, że siła jest niezbędna, aby uzyskać wejście do nieba.
Mitografia średniowieczna została napisana prawie w całości po łacinie, a oryginalne teksty greckie były w niewielkim stopniu wykorzystywane jako źródła dla mitów Herkulesa.
Mitografia renesansowa
Król Francji Henryk IV przedstawiony jako Herkules pokonujący Hydrę Lernejską (tj. Ligę Katolicką), autor: Toussaint Dubreuil, ok. 1600
Renesans i wynalezienie prasy drukarskiej przyniosły ponowne zainteresowanie literaturą grecką i jej publikacją. Renesansowa mitografia czerpała szerzej z greckiej tradycji Heraklesa, zazwyczaj pod zromanizowanym imieniem Herkules, lub alternatywnym imieniem Alcides. W jednym z rozdziałów swojej książki Mythologiae (1567) wpływowy mitograf Natale Conti zebrał i streścił szeroki wachlarz mitów dotyczących narodzin, przygód i śmierci bohatera o rzymskim imieniu Herkules. Conti rozpoczyna swój długi rozdział o Herkulesie od ogólnego opisu, który kontynuuje moralizatorski impuls średniowiecza:
Herkules, który poskromił i zniszczył potwory, bandytów i przestępców, był słusznie sławny i znany ze swej wielkiej odwagi. Jego wielka i chwalebna reputacja była ogólnoświatowa i tak mocno zakorzeniona, że zawsze będzie pamiętany. W rzeczywistości starożytni uhonorowali go jego własnymi świątyniami, ołtarzami, ceremoniami i kapłanami. Ale to jego mądrość i wielka dusza zasłużyły na te honory; szlachetna krew, siła fizyczna i władza polityczna po prostu nie wystarczą.
W 1600 r. mieszkańcy Awinionu nadali Henrykowi z Nawarry (przyszłemu królowi Francji Henrykowi IV) tytuł Herkulesa Galii, uzasadniając to ekstrawaganckie pochlebstwo genealogią, która wywodzi pochodzenie rodu Nawarry od bratanka syna Herkulesa, Hispalusa.
Worship
Droga Herkulesa
Droga Herkulesa to trasa przez południową Galię, która jest związana z drogą, którą Herkules przebył podczas swojej dziesiątej pracy nad odzyskaniem Bydła Geryona z Czerwonych Wysp. Hannibal podjął tę samą drogę w swoim marszu w kierunku Italii i utwierdził się w przekonaniu, że jest drugim Herkulesem. W źródłach pierwotnych często pojawiają się porównania między Herkulesem a Hannibalem. Hannibal dalej próbował przywoływać podobieństwa między sobą a Herkulesem, rozpoczynając swój marsz na Italię od wizyty w świątyni Herkulesa w Gades. Podczas przeprawy przez Alpy wykonywał prace w sposób heroiczny. Słynny przykład został odnotowany przez Liwiusza, kiedy Hannibal złamał bok klifu, który blokował jego marsz.
Kult od kobiet
W starożytnym społeczeństwie rzymskim kobiety były zazwyczaj ograniczone do dwóch rodzajów kultów. Tych, które dotyczą spraw kobiecych, takich jak poród, oraz kultów, które wymagały dziewiczej czystości. Istnieją jednak dowody sugerujące, że istniały żeńskie czcicielki Apolla, Marsa, Jowisza i Herkulesa. Niektórzy uczeni uważają, że kobiety były całkowicie wykluczone z kultów Herkulesa. Inni uważają, że tylko w „Ara Maxima” nie wolno im było oddawać czci. Makrobiusz w swojej pierwszej księdze o Saturnaliach parafrazuje z aktynologii Varro: „Gdy bowiem Herkules wiózł przez Italię bydło Geryona, pewna kobieta odpowiedziała spragnionemu bohaterowi, że nie może dać mu wody, gdyż jest to dzień Bogini Kobiet i nie wolno mężczyźnie skosztować tego, co zostało dla niej przygotowane. Dlatego Herkules, gdy miał złożyć ofiarę, zabronił obecności kobiet i rozkazał Potitiusowi i Pinariusowi, którzy byli odpowiedzialni za jego obrzędy, aby nie pozwolili żadnej kobiecie brać w nich udziału”. Makrobiusz stwierdza, że udział kobiet w kultach Herkulesa był ograniczony, ale w jakim stopniu, pozostaje niejasne. Wspomina on, że kobietom nie wolno było uczestniczyć w Sacrum, które jest ogólnym terminem używanym do opisania wszystkiego, co według wierzeń należało do bogów. Mogło to obejmować wszystko, od cennego przedmiotu po świątynię. Ze względu na ogólną naturę Sacrum, nie możemy ocenić zakresu zakazu tylko na podstawie Makrobiusza. Istnieją również starożytne pisma na ten temat od Aulusa Gelliusa, kiedy mówił o tym, jak Rzymianie przysięgali. Wspomniał on, że rzymskie kobiety nie przysięgają na Herkulesa, ani rzymscy mężczyźni nie przysięgają na Kastora. Dalej mówił, że kobiety powstrzymują się od składania ofiar Herkulesowi. Propertius, który w swoim poemacie 4.9 również wspomina o podobnych informacjach jak Makrobiusz. Jest to dowód na to, że korzystał on również z Varro jako źródła.
Worship in Myth
Dowody kultu Herkulesa w micie znajdują się w łacińskim poemacie epickim „Eneida”. W ósmej księdze poematu Eneasz dociera w końcu do przyszłej siedziby Rzymu, gdzie spotyka Ewandra i Arkadyjczyków składających ofiary Herkulesowi nad brzegiem Tybru. Wspólnie ucztują, a Evander opowiada o tym, jak Herkules pokonał potwora Cascusa, i opisuje go jako triumfującego bohatera. Przetłumaczony z łacińskiego tekstu Wergiliusza, Evander stwierdził: „Czas przyniósł nam w potrzebie pomoc i przybycie boga. Przyszedł bowiem ów najpotężniejszy mściciel, zwycięzca Herkules, dumny z rzezi i łupów potrójnego Geryona, i przepędził tu potężne byki, a bydło wypełniło zarówno dolinę, jak i brzegi rzeki.
Herkules został również wspomniany w Baśniach Gajusza Juliusza Hyginusa. Na przykład w swojej bajce o Filoktetesie opowiada on historię o tym, jak Filoktetes zbudował stos pogrzebowy dla Herkulesa, aby jego ciało mogło zostać skonsumowane i wyniesione do nieśmiertelności.
Herkules i rzymski triumf
Według Liwiusza (9.44.16) Rzymianie upamiętniali zwycięstwa militarne, budując posągi Herkulesa już w 305 r. p.n.e.. Również filozof Piny Starszy datuje kult Herkulesa na czasy Ewandra, przypisując mu wzniesienie posągu Herkulesa na Forum Boarium. Uczeni są zgodni, że w Rzymie Augusta istniało 5-7 świątyń. Uważa się, że były one związane z republikańskimi triumphatores, jednak niekoniecznie z triumfalnymi dedykacjami. Na terenie Campus Martius znajdują się dwie świątynie. Jedna, to Świątynia Herkulesa Musarum, poświęcona w latach 187-179 p.n.e. przez M. Fulviusa Nobiliora. A druga to Świątynia Herkulesa Custosa, prawdopodobnie odnowiona przez Sullę w latach 80. p.n.e.
W sztuce
W rzymskich dziełach sztuki oraz w sztuce renesansowej i postrenesansowej Herkules może być identyfikowany dzięki swoim atrybutom, lwiej skórze i sękatej pałce (jego ulubionej broni); w mozaice ukazany jest jako opalony brąz, aspekt męski.
Era rzymska
Dodaj zdjęcie do tej galerii
Epoka nowożytna
Dodaj zdjęcie do tej galerii
W numizmatyce
Herkules był jedną z najwcześniejszych postaci na starożytnych monetach rzymskich i od tego czasu był głównym motywem wielu monet kolekcjonerskich i medali. Jednym z przykładów jest srebrna moneta Barokowa o nominale 20 euro, wyemitowana 11 września 2002 roku. Awers monety przedstawia Wielkie Schody w pałacu miejskim księcia Eugeniusza Sabaudzkiego w Wiedniu, obecnie siedziba austriackiego Ministerstwa Finansów. Jej stopnie zajmują bogowie i półbogowie, a na zakręcie schodów stoi Herkules.
Add a photo to this gallery
Militaria
Sześć kolejnych okrętów brytyjskiej Royal Navy, od XVIII do XX wieku, nosiło nazwę HMS Hercules.
W marynarce francuskiej było nie mniej niż dziewiętnaście okrętów o nazwie Herkules, plus trzy o nazwie Alcide, która jest innym imieniem tego samego bohatera.
Imię Herkulesa było również używane dla pięciu okrętów US Navy, czterech okrętów hiszpańskiej marynarki wojennej, czterech okrętów argentyńskiej marynarki wojennej i dwóch okrętów szwedzkiej marynarki wojennej, a także dla licznych cywilnych statków żaglowych i parowych – patrz linki w Hercules (statek).
W nowoczesnym lotnictwie wojskowy samolot transportowy produkowany przez firmę Lockheed Martin nosi nazwę Lockheed C-130 Hercules.
Inne odniesienia kulturowe
Dodaj zdjęcie do tej galerii
W filmach
Seria dziewiętnastu włoskich filmów o Herkulesie została nakręcona pod koniec lat 50. i na początku lat 60. XX wieku. Aktorami grającymi Herkulesa w tych filmach byli: Steve Reeves, Gordon Scott, Kirk Morris, Mickey Hargitay, Mark Forest, Alan Steel, Dan Vadis, Brad Harris, Reg Park, Peter Lupus (występujący jako Rock Stevens) i Michael Lane. Szereg włoskich filmów w angielskiej wersji językowej, które zawierały imię Herkulesa w tytule, nie miały być filmami o Herkulesie.
Galeria
Galeria obrazów Herkulesa
Zobacz także
- Gilgamesz
- Demigod
Uwagi
- Pseudo-Apollodorus, Bibliotheke 2.5.1-2.5.12.
- W. M. Lindsay, „Mehercle and Herc(v)lvs. ” The Classical Quarterly 12.2 (kwiecień 1918:58).
- Festus 55 (wydanie Lindsay); William Warde Fowler, The Roman Festivals of the Period of the Republic (Londyn, 1908), s. 142; Karen K. Hersch, The Roman Wedding: Ritual and Meaning in Antiquity (Cambridge University Press, 2010), s. 101, 110, 211.
- lub baritus, przy czym istnieją warianty skrybów. W XVII wieku słowo to weszło do języka niemieckiego jako barditus i było kojarzone z celtyckimi bardami.
- Simek, Rudolf (2007:140-142) w tłumaczeniu Angeli Hall. Dictionary of Northern Mythology (Słownik mitologii północnej). D.S. Brewer. ISBN: 0-85991-513-1
- Servius, note to Aeneid 6.395; Jane Chance, Medieval Mythography: From Roman North Africa to the School of Chartres, A.D. 433-1177 (University Press of Florida, 1994), s. 91.
- Chance, Medieval Mythography, s. 168, 218, 413.
- Chance, Medieval Mythography, s. 219.
- Natale Conti, Mythologiae Księga 7, Rozdział 1, w tłumaczeniu Johna Mulryana i Stevena Browna (Arizona Center for Medieval and Renaissance Studies, 2006), t. 2, s. 566.
- Oficjalna relacja, Labyrinthe royal… cytowana w Jean Seznec, The Survival of the Pagan Gods, (B.F. Sessions, tr., 1995) s. 26
- 11.0 11.1 11.2 11.3 Dewitt, Norman (February 22, 2020). „Rome and the 'Road of Hercules'” (Rzym i 'Droga Herkulesa’). Transactions and Proceedings of the American Philological Association 72: 59-69.
- 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 12.7 Schultz, Cecelia (luty 22, 2020). „Nowoczesne uprzedzenia i starożytna praxis: Female Worship of Hercules at Rome”. Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 133: 291-97.
- 13.0 13.1 13.2 13.3 13.4 13.5 13.6 Loar, Matthew (February 23, 2020). „Hercules, Mummius, and the Roman Triumph in Aeneid 8”. Classical Philosophy 112: 45-62.
- Grant, Mary. „Hyginus, Fabulae, 100-49”. https://www.theoi.com/Text/HyginusFabulae3.html. Retrieved March 7, 2020.
- Herkules prawie sugeruje „Bohatera”. Klasyczną i hellenistyczną konwencją we freskach i mozaikach, przyjętą przez Rzymian, jest pokazywanie kobiet jako bladoskórych, a mężczyzn jako opalonych ciemnoskórych z ich zewnętrznej areny działań i ćwiczeń w sali gimnastycznej.(Zobacz też Reed.edu, plik jpg. Reed.edu, temat).
Źródła
- Charlotte Coffin. „Hercules” in Peyré, Yves (ed.) A Dictionary of Shakespeare’s Classical Mythology (2009)
- Bertematti, Richard (2014). „The Heracliad: The Epic Saga of Hercules” (Tridium Press). ISBN: 0990302717
| Artykuły z mitologii rzymskiej | |
|---|---|
| Bóstwa | Apollo – Bachus – Bellona – Bona Dea – Kastor i Polluks – Ceres – Kupidyn – Diana -. Dīs Pater – Egeria – Fauna – Faunus – Flora – Geniusz – Herkules – Janus – Juno – Jowisz – Lares – Liber – Libertas – Mars – Merkury – Minerwa – Orcus – Neptun – Penates – Pluton – Pomona – Priapus – Proserpina – Quirinus – Saturn – Silvanus – Sol – Venus – Vesta – Vulcan |
| Heroes | Hercules |
| Groups | Demideities – Deities – Titans |
| Kreatury | Faun – Syrena – Centaur |
| Tytani | |
| Lokacje | Rzym |
| Tematy | Tytanomachia |
.