Urodzony 10 marca (O.S.) 1629 r. w Moskwie, Aleksy był synem Michała Romanowa, pierwszego z dynastii, która miała rządzić Rosją do 1917 r. Gdy Michał zmarł w 1645 r., na tron wstąpił Aleksy, który miał zaledwie 16 lat. Mimo że jego formalna edukacja była pobieżna i przerwana w wieku 10 lat, Aleksy był dobrze wykształcony jak na moskiewskie standardy i miał pretensje do literatury, nawet próbował swoich sił w pisaniu poezji.

Panowanie Aleksego było nękane przez wiele buntów ludowych, najpoważniejszy z nich miał miejsce w południowo-wschodniej Rosji pod wodzą kozackiego przywódcy Stenki Razina. Do innych wybuchów należało powstanie mnichów z Monasteru Sołowieckiego i bunty społeczne w Pskowie, Nowogrodzie i Moskwie. Chociaż Aleksy stłumił powstania, podjął też kroki w celu usprawnienia administracji i wymiaru sprawiedliwości, aby uspokoić ogólne niezadowolenie. Największe znaczenie miało wprowadzenie przez niego w 1649 r. nowego kodeksu prawnego. Choć reforma ta była wielkim postępem w stosunku do swoich poprzedników, jej niefortunnym skutkiem było jeszcze większe związanie chłopów z ziemią i ich właścicielami.

Aleksis przewodniczył ponownej ekspansji Rosji w tradycji wcześniejszych monarchów moskiewskich, ale nie był bynajmniej władcą walczącym. Co znamienne, jego główny nabytek terytorialny, duże terytorium polskie skupione nad Dnieprem i część późniejszej Ukrainy, został zdobyty na zaproszenie ukraińskich Kozaków. Po długotrwałym konflikcie z Polską, granice przyłączonego terytorium zostały potwierdzone w 1667 r. przez porozumienie z Polską w Andruszowie.

Konflikt z Nikonem, patriarchą Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, również odegrał znaczącą rolę w panowaniu Aleksego. Pomimo sporu i ostatecznego wygnania Nikona do północnego klasztoru, patriarcha przeprowadził, za zgodą Aleksego, reformy kościelne, które doprowadziły do wielkiej rozłamu w rosyjskiej Cerkwi.

Nieoficjalnie nazywany „najspokojniejszym”, Aleksy wykazywał również bardziej szorstkie cechy. Często tracił panowanie nad sobą i raz uderzył swego teścia w twarz, pociągnął go za brodę, wyrzucił z pokoju i zatrzasnął przed nim drzwi.

Aleksy był dwukrotnie żonaty, najpierw z Marią IIiniszną Miłosławską, a po jej śmierci z Natalią Kiriłłowną Naryszkiną. Aleksy zmarł nagle 29 stycznia 1676 r. w Moskwie w wieku 47 lat. Przeżył trzech synów i sześć córek, dwóch starszych synów, Feodora i Iwana, z pierwszej żony, i Piotra, przyszłego cesarza, z drugiej.

.