Badacze od dawna próbują dowiedzieć się, co pomaga zrozumieć innych. Im więcej wiesz o tych dwóch umiejętnościach społecznych, tym lepiej możesz pomóc ludziom w tworzeniu relacji społecznych. Jednak wciąż nie jest do końca jasne, czym są empatia i przyjmowanie perspektywy (ta ostatnia znana jest również jako „teoria umysłu”). Zdolność odczytywania emocji danej osoby poprzez jej oczy, rozumienie zabawnej historii lub interpretowanie działania innej osoby – w codziennym życiu zawsze zdarzają się sytuacje społeczne, które wymagają tych dwóch ważnych umiejętności. Jednak każda z nich wymaga kombinacji różnych indywidualnych umiejętności podrzędnych. Jeśli w jednej sytuacji konieczne jest interpretowanie spojrzeń i wyrazów twarzy, w innej może być konieczne myślenie wraz z tłem kulturowym narratora lub poznanie jego aktualnych potrzeb.
Do tej pory przeprowadzono niezliczone badania, które badają empatię i przyjmowanie perspektywy jako całość. Jednakże, nie zostało jeszcze wyjaśnione, co stanowi rdzeń obu kompetencji i gdzie w mózgu znajdują się ich podstawy. Philipp Kanske, były kierownik grupy badawczej MPI CBS, a obecnie profesor TU Dresden, wraz z Matthiasem Schurz z Instytutu Dondersa w Nijmegen, Holandia, oraz międzynarodowym zespołem badaczy, opracowali obecnie kompleksowy model wyjaśniający.
„Obie te zdolności są przetwarzane w mózgu przez 'główną sieć’ wyspecjalizowaną w empatii lub zmianie perspektywy, która jest aktywowana w każdej sytuacji społecznej. Ale, w zależności od sytuacji, angażuje również dodatkowe sieci”, wyjaśnia Kanske, odnosząc się do wyników badań, które właśnie zostały opublikowane w czasopiśmie Psychological Bulletin. Jeśli odczytujemy myśli i uczucia innych, na przykład z ich oczu, zaangażowane są inne dodatkowe regiony, niż gdybyśmy wywnioskowali je z ich działań lub z narracji. „Mózg jest więc w stanie bardzo elastycznie reagować na indywidualne wymagania.”
W przypadku empatii główna sieć, która potrafi rozpoznawać ostre sytuacje, na przykład przetwarzając strach, współpracuje z dodatkowymi wyspecjalizowanymi regionami, na przykład do rozpoznawania twarzy lub mowy. Przy zmianie perspektywy z kolei jako sieć główna aktywne są regiony, które służą również do przypominania sobie przeszłości lub fantazjowania o przyszłości, czyli do myślenia o rzeczach, których w danej chwili nie można zaobserwować. Również tutaj w każdej konkretnej sytuacji włączane są dodatkowe obszary mózgu.
W wyniku swoich analiz badacze odkryli również, że szczególnie złożone problemy społeczne wymagają połączenia empatii i zmiany perspektywy. Ludzie, którzy są szczególnie kompetentni społecznie, wydają się postrzegać drugą osobę na oba sposoby – na podstawie uczuć i na podstawie myśli. In their judgement, they then find the right balance between the two.
„Our analysis also shows, however, that a lack of one of the two social skills can also mean that not this skill as a whole is limited. Może być tak, że zaburzony jest tylko pewien czynnik, np. rozumienie mimiki twarzy lub melodii mowy” – dodaje Kanske. Dlatego pojedynczy test nie jest wystarczający, by stwierdzić brak umiejętności społecznych u danej osoby. Raczej musi być seria testów, aby faktycznie ocenić je jako mające mało empatii, lub jako niezdolne do przyjęcia punktu widzenia drugiej osoby.
Naukowcy zbadali te relacje za pomocą metaanalizy na dużą skalę. Zidentyfikowali, z jednej strony, podobieństwa we wzorcu MRI 188 poszczególnych badań badanych, gdy uczestnicy używali empatii lub przyjmowania perspektywy. Pozwoliło to na zlokalizowanie kluczowych regionów w mózgu dla każdej z tych dwóch umiejętności społecznych. Jednak wyniki wskazały również, jak wzorce MRI różniły się w zależności od konkretnego zadania, a zatem, które dodatkowe regiony mózgu zostały wykorzystane.