Hen Hendrik VIII van Engeland regeerde als koning van 1509 tot 1547 CE. Als tweede Tudor-koning na zijn vader Hendrik VII van Engeland (r. 1485-1509 CE), erfde Hendrik een koninkrijk dat zowel eenheid als gezonde financiën kende. Beroemd om zijn zes echtgenotes in zijn zoektocht naar een mannelijke erfgenaam, was de koning charismatisch en overheersend. Om aan zijn eerste huwelijk te ontsnappen, zette Hendrik zich af tegen de paus en zo begon de reformatie van de Kerk in Engeland, waarbij deze zich losmaakte van Rome en de Engelse vorst het opperste hoofd werd. Hendrik, een meer dan levensgrote figuur, centraliseerde het bestuur, nam Wales verder op in zijn koninkrijk, zorgde voor de ontbinding van de kloosters, vormde de Royal Navy en bouwde prachtige paleizen zoals St. James’ in Londen. Toen Henry in 1547 stierf, werd hij opgevolgd door zijn jongere zoon Edward VI van Engeland (r. 1547-1553 CE) en hij liet hem een verarmd koninkrijk na dat verdeeld was over religieuze kwesties.

Henry Tudor

Henry Tudor had Richard III van Engeland (r. 1483-1485 CE) verslagen en gedood in de Slag bij Bosworth in augustus 1485 CE in de laatste grote actie van Engelands dynastieke geschil dat bekend staat als de Wars of the Roses (1455-1487 CE). Het Huis van Lancaster had uiteindelijk het Huis van York verslagen, maar Henry, gekroond tot Henry VII van Engeland in oktober 1485, was van plan een gloednieuw heersershuis te stichten: de Tudors. Hendrik trouwde op 18 januari 1486 met Elizabeth van York (geb. 1466), dochter van Edward IV van Engeland (r. 1461-70 & 1471-83 CE), en hij combineerde zelfs de livreien van York en Lancaster tot een nieuw koninklijk symbool: de Tudor Rose. Engeland stond op het punt het post-middeleeuwse tijdperk binnen te treden met een nieuw uiterlijk en een nieuw type monarchie.

Early Life

Henry VII had een paar laatste uitdagingen voor zijn heerschappij van zich afgeschud en begon de staatskas zoveel mogelijk te vullen, waarbij hij de kroon versterkte en de adel verzwakte in het proces. De oudste zoon van de koning was Arthur (geb. 1486 CE) en hij was in 1501 CE getrouwd met de Spaanse prinses Catharina van Aragon, dochter van Koning Ferdinand II. Helaas stierf Arthur het volgende jaar, slechts 15 jaar oud. De volgende oudste zoon van de koning, Henry, geboren op 28 juni 1491 in Greenwich Palace, werd troonopvolger en in 1503 werd hij Prins van Wales. Hendrik VII wilde graag vriendschappelijke betrekkingen met Spanje onderhouden en daarom werd Prins Hendrik, na speciale toestemming van de Paus, verloofd met Catharina van Aragon. Toen Hendrik VII op 21 april 1509 overleed aan ziekte, werd Prins Hendrik koning. Zoals afgesproken trouwde hij op 11 juni met Catharina en werd op 24 juni 1509 in Westminster Abbey gekroond tot Hendrik VIII.

In tegenstelling tot de latere en meer beroemde portretten van Hendrik VIII, was de koning in zijn jeugd een atletisch figuur en, 1,9 meter lang met rood haar en baard, een imposante verschijning. Niet voor niets was hij een kampioen van de middeleeuwse toernooien die zijn vader graag organiseerde. De prins was ook een uitstekend boogschutter, ruiter en tennisser, en als hij rust had componeerde hij gedichten en muziek en spijkerde hij zijn indrukwekkende kennis van de theologie bij. Kortom, Hendrik was een intelligente en charismatische persoonlijkheid die iedereen die hij ontmoette kon bekoren. De historicus John Miller geeft de volgende samenvatting van Hendriks krachtige maar veranderlijke karakter:

wilskrachtig, schrander, in staat om bewogen te worden tot vlagen van vrijgevigheid en enthousiasme, maar ook tot woeste woede. Als jongeman was hij vastbesloten om van het koningschap te genieten en zijn tijdgenoten te overtreffen. Naarmate hij ouder werd, werd hij achterdochtig, wispelturig, sluw en soms wreed.

(96)

The Six Wives of Henry VIII

Henry, eeuwig op zoek naar een mannelijke erfgenaam, ging door een ongelooflijke zes vrouwen. Deze, en de kinderen die zij baarden, waren:

• Catharina van Aragon (m. juni 1509 CE) – Mary (geb. feb. 1516 CE)
• Anne Boleyn (m. jan. 1533 CE) – Elizabeth (geb. sep. 1533 CE)
• Jane Seymour (m. mei 1536 CE) – Edward (geb. okt. 1537 CE)
• Anne of Cleves (m. jan. 1540 CE)
• Catherine Howard (m. juli 1540 CE)
• Catherine Parr (m. juli 1543 CE)

Het eerste huwelijk van de koning met Catherine van Aragon bracht zes kinderen voort, maar op één na stierven ze allemaal op jonge leeftijd. De enige overlevende was Maria, geboren op 18 februari 1516 CE. Hendrik had een buitenechtelijke zoon, Henry Fitzroy, hertog van Richmond (geb. 1519), met een maîtresse, ene Elizabeth Blount, maar dat was niet veel waard voor een koning die hunkerde naar een erkende erfgenaam. De koning ging op zoek naar een nieuwe vrouw en hij vond zijn ideale kandidate in Anne Boleyn, de jongere zuster van een van de vroegere veroveringen van de koning. Anne stond erop met de koning te trouwen voordat er ook maar gedacht kon worden aan het stichten van een gezin. Henry’s probleem was dus hoe hij zich kon bevrijden van Catherine, een kwestie die bekend staat als de ‘grote zaak’ van de koning.

De oplossing leek een brief aan de paus te zijn, waarin werd gesuggereerd dat het ontbreken van een mannelijke erfgenaam Gods straf was omdat Hendrik met de vrouw van zijn overleden broer was getrouwd, een punt dat door het Oude Testament werd ondersteund (het ‘Verbod van Leviticus’, Leviticus hfdst. 20 v. 21). Daarom wenste de koning dat de paus het huwelijk nietig zou verklaren. Helaas voor Hendrik was Paus Clemens VII (r. 1523-1534 CE) erop gebrand in goede aarde te vallen bij de machtigste heerser in Europa op dat moment, Keizer van het Heilige Roomse Rijk, Karel V van Spanje (r. 1519-1556 CE), die, veelbetekenend, de neef van Catharina was. Bovendien was het onwaarschijnlijk dat Catherine en Arthur, die toen nog zo jong waren, ooit met elkaar naar bed waren geweest en dus was het ‘Verbod van Leviticus’ in dit geval niet van toepassing. De paus stuurde tenminste kardinaal Lorenzo Campeggio naar Engeland om de zaak te onderzoeken en een speciale rechtbank voor te zitten in juni 1529 CE. Hier presenteerden zowel Catherine, vastbesloten om koningin te blijven, als Henry, vastbesloten om een nieuwe koningin te krijgen, hun respectievelijke zaken.

Ondanks Campeggio’s inspanningen, werd niets opgelost. Henry’s volgende tactiek was Catherine permanent te scheiden van haar dochter Mary en haar over het land te verplaatsen naar verschillende vervallen residenties. Ondertussen leefden Henry en Anne Boleyn samen (maar sliepen niet met elkaar). Ergens in december 1532 zag Anne een baby als de beste manier om zich van haar rivale Catherine te ontdoen, maar ze ging toch met de koning naar bed en werd zwanger. Dit zou ernstige gevolgen hebben voor de Kerk, maar uiteindelijk liet Hendrik zijn huwelijk het volgende jaar nietig verklaren (zie hieronder). Catherine stierf aan kanker in januari 1536 CE.

Met Anne Boleyn, vaak bekend als ‘Anne van duizend dagen’ vanwege haar korte regeringsperiode als koningin van het hart van de koning, kreeg Henry een tweede dochter, Elizabeth, geboren op 7 september 1533 CE. Toen de koning echter ontdekte dat Anne een verhouding had gehad en zijn oog was gevallen op zijn volgende vrouw, beval hij haar te executeren. De aanklacht, en andere, variërend van incest tot hekserij, waren verzonnen omdat Anne geen gezonde mannelijke broer of zus had voortgebracht om Elizabeth te vergezellen en de koning genoeg had van hun turbulente relatie. Anne werd schuldig bevonden en in mei 1536 geëxecuteerd in de Tower van Londen. Een paar weken later trouwde Henry met zijn derde vrouw, Jane Seymour, een hofdame, en zij schonk de koning uiteindelijk een zoon, Edward, geboren op 12 oktober 1537 CE. De langverwachte komst van een mannelijke erfgenaam leidde tot saluutschoten, klokgelui en banketten in heel Engeland. Tragisch genoeg stierf Jane kort daarna en Henry rouwde oprecht om haar heengaan; van al zijn vrouwen is het veelzeggend dat dit degene was waar hij naast begraven wilde worden.

Anne van Kleef (dochter van de hertog van het gelijknamige Duitse hertogdom) was echtgenote nummer vier, maar zij ontstemde de koning – hij was misleid door een al te vleiend portret van haar door Hans Holbein de Jonge voordat zij elkaar persoonlijk hadden ontmoet. Hendrik trouwde toch met haar, maar nadat hij haar onbeleefd de ‘Vlaamse merrie’ had genoemd, veranderde hij een paar maanden later van gedachten en op 9 juli 1540 scheidden zij met wederzijdse instemming. Anne ontsnapte opgelucht met haar leven, maar Henry gaf haar een royale toelage, genoeg om het hoge leven te leiden tot haar dood in 1557 CE.

Vrouw nummer vijf was Catherine Howard, toen nog maar een tiener en een andere hofdame die de aandacht van de koning had getrokken. Catherine onderging hetzelfde lot als Anne Boleyn toen ook zij werd beschuldigd van een buitenechtelijke affaire met een lid van het hof, ene Thomas Culpeper, en een belastende liefdesbrief werd overgelegd tijdens haar hoorzitting voor het parlement. Catherine werd geëxecuteerd in de Tower van Londen in februari 1542 CE.

De zesde en laatste vrouw was Catherine Parr, reeds twee keer weduwe. Catherine, toen in de dertig, was een rijpere dame dan haar directe voorgangers, en misschien daardoor was het huwelijk een succes en het ouderlijk huis een gelukkig gezin. Catharina overleefde Henry, maar stierf aan complicaties bij de bevalling in september 1548 CE.

Overheid

In tegenstelling tot veel van zijn middeleeuwse voorgangers die vertrouwden op feodale banden van loyaliteit, creëerde Hendrik een hof waar zelfs lagere edelen konden opschieten als ze de gunst van de koning verwierven. De koning selecteerde zorgvuldig een groep wijze mannen om zijn koninkrijk voor hem te besturen en de belangrijkste onder hen was Thomas Wolsey (l. ca. 1473-1530 CE). Wolsey was de zoon van een slager, maar hij zou uiteindelijk opklimmen tot kardinaal aartsbisschop van York. Een van zijn opvolgers als enige minister van de koning was een even ambitieus persoon, Thomas Cromwell (l. ca. 1485-1540 CE), zoon van een smid. Zowel Wolsey als Cromwell zouden de koning uiteindelijk ontevreden maken – de eerste wegens zijn gebrek aan succes bij het oplossen van de “grote zaak” en de tweede wegens het debacle met Anne van Cleves. Beide mannen zouden worden berecht wegens verraad. Vanaf 1540 werden zij vervangen door de Particy Council, die een deel van zijn vroegere functie terugkreeg, zodat de hoge regering weer een kabinet van ministers omvatte in plaats van één almachtige die de koning kon monopoliseren. Hendrik VIII maakte ook goed gebruik van het Parlement en dat instituut werd in de loop van zijn regeerperiode steeds sterker.

In 1536 CE werd Wales verder geïntegreerd in het staatsapparaat van Engeland en in 1543 CE verdeeld in 13 graafschappen. Engels werd de officiële taal, en het Welsh werd verboden in officiële kringen. Ierland bleek iets moeilijker, maar de ambitie van de koning om een gecentraliseerd koninkrijk te stichten blijkt uit het feit dat hij in 1541 de titel “Koning van Ierland” aannam, terwijl eerdere Engelse koningen zich slechts “Heer van Ierland” hadden genoemd. Tenslotte werd het afgelegen noorden van Engeland beter onder controle gehouden door de oprichting van de Raad van het Noorden na 1536 CE.

De Kerk van Engeland

Henry was een fervent theologiegeleerde en hij was niet van plan zo’n belangrijk instituut als de Kerk aan zijn lot over te laten. De koning schreef een verhandeling waarin hij het Lutheranisme aanviel en werd daarvoor beloond door de paus die hem in 1521 eerde met de titel ‘Verdediger van het Geloof’ (fidei defensor – de F.D. staat vandaag de dag nog steeds op munten in het Verenigd Koninkrijk). De verhoudingen werden echter zuur toen Hendrik zijn huwelijk met zijn eerste vrouw Catharina van Aragon nietig wilde laten verklaren en de koning zowel de paus als Wolsey de schuld gaf van het gebrek aan vooruitgang in deze zaak. Wolsey werd uiteindelijk beschuldigd van verraad, maar hij stierf op weg naar zijn proces in 1530 CE. Toen Thomas Cromwell de zaak overnam, werd Henry’s wil doorgedreven tot zijn logische conclusie: Engeland zou zijn eigen Kerk leiden, vrij van de verplichtingen van Rome. Thomas Cranmer, de aartsbisschop van Canterbury verklaarde Henry’s eerste huwelijk in mei 1533 officieel nietig (hoewel Henry en Anne Boleyn een paar maanden eerder in het geheim waren getrouwd). Deze nietigverklaring en de goedkeuring door het Parlement van de Successiewet (30 april 1534) hadden tot gevolg dat Catherine’s dochter Mary onwettig werd verklaard. Anne Boleyn werd in juni tot koningin gekroond en haar dochter Elizabeth, geboren in september 1533, werd aldus erkend als de officiële erfgenaam van de koning. Henry werd voor zijn daden door de paus geëxcommuniceerd, maar de hele affaire had inmiddels een betekenis gekregen die veel verder ging dan koninklijke huwelijken.

Om de paus te vervangen als hoofd van de katholieke kerk in Engeland, maakte Hendrik zichzelf tot hoofd van de Kerk van Engeland. Dit werd bereikt door de Act of Supremacy van 28 november 1534 CE en betekende dat Henry, en alle volgende Engelse monarchen, slechts één hogere autoriteit hadden: God zelf. De volgende scène in dit gedenkwaardige drama kwam in 1536 toen Henry een wetsvoorstel indiende bij het Parlement om alle kloosters in zijn koninkrijk af te schaffen, de “Dissolution of the Monasteries”. Het wetsvoorstel werd aangenomen en de bezittingen van de kloosters werden herverdeeld onder de Kroon en Henry’s aanhangers. De abten van Glastonbury, Colchester, Reading en Woburn werden allen opgehangen en het laatste klooster dat werd gesloten was Waltham Abbey in Essex in maart 1540 CE.

Veel onderdanen waren gebrand op hervormingen in de kerk en zo op voortzetting van de protestantse reformatiebeweging die door Europa trok. Velen beschouwden de kerk als te rijk en te vol met priesters die hun positie misbruikten. Maar zeker niet iedereen was het eens met Hendriks breuk met de paus. Er waren dan ook zowel executies als opstanden. Het grootste obstakel aan het hof was Sir Thomas More (1478-1535 CE), Henry’s vroegere kanselier die het niet eens was met de scheiding met Catherine en Henry’s aanmatiging om zichzelf boven de Paus te plaatsen. More werd geëxecuteerd voor zijn overtuigingen in juli 1535 CE.

De meest opmerkelijke episode van onrust was in Lincolnshire en Yorkshire waar katholieken in protest bijeenkwamen in de zogenaamde Pelgrimage van Genade in 1536 CE. De koning duldde echter geen tegenstand en 178 van de demonstranten, waaronder hun leider Robert Aske, werden in juni 1537 geëxecuteerd. Een andere stap naar onafhankelijkheid was de goedkeuring van de koning voor een vertaling van de Bijbel in het Engels in 1539. Het is echter belangrijk te onthouden dat Henry niet vastbesloten was de leer van de Kerk te hervormen; zijn gehechtheid aan traditionele katholieke gebruiken zoals mis, biecht en celibaat, blijkt uit de Act of Six Articles van 1539 CE.

Buitenlands beleid &Uitgaven

Alse middeleeuwse koning leek Hendrik VIII de realiteit van het post-middeleeuwse Europa te negeren en hij begon aan een reeks militaire campagnes, zoals zovele van zijn voorgangers hadden gedaan. Ondanks het feit dat Henry’s zuster Margaret (geb. 1489 CE) in 1503 CE getrouwd was met Koning James IV van Schotland (r. 1488-1513 CE), stuurde Henry een leger naar het noorden en behaalde een klinkende overwinning bij Flodden in 1513 CE waar James IV werd gedood. Een ander invasieleger viel Edinburgh aan in 1544, maar werd verslagen in de Slag bij Ancrum Moore in 1545. Schotland werd een onopgelost probleem waar Henry’s opvolgers mee om zouden moeten gaan.

Henrik kon, net als veel van zijn voorgangers, niet weerstaan aan een poging om Frankrijk te veroveren. Van zijn verschillende invasies over het Kanaal was er echter geen een bijzonder succesvol, ondanks een kleine overwinning op zee in de Guldensporenslag (16 augustus 1513 CE). Hendrik veranderde van koers en zijn zuster, Maria (geb. 1496 CE) werd in 1514 CE uitgehuwelijkt aan Lodewijk XII van Frankrijk (1498-1515 CE). In 1518 nam Hendrik genoegen met de status quo in Europa en werd een overeenkomst tot wederzijdse verdediging gesloten met Frankrijk, Spanje en het Heilige Roomse Rijk. Om deze dure oorlogen in Schotland en Frankrijk te bekostigen, was Hendrik verplicht de landerijen die hij van de Kerk had geconfisqueerd te verkopen aan elke edele die een fatsoenlijk bod deed. Door de hoge kosten en het gebrek aan rijkdom van Engeland in vergelijking met het veel rijkere Frankrijk moest Hendrik in de jaren 1540 een nieuwe reeks veldtochten staken en hij deed er goed aan in 1546 een vredesakkoord te sluiten waarbij hij tenminste voor acht jaar de controle over Boulogne verkreeg.

Een gelukkiger escapade op Franse bodem was het Veld van het Doek van Goud, een spectaculaire show van pracht en praal gehouden net buiten Calais in juni 1520 CE. Het evenement, dat steekspelen, jacht en banketten omvatte, omvatte massa’s luxe tenten (vandaar de naam) en werd gehouden als een prachtig, zij het ietwat leeg, vertoon van vriendschap tussen Engeland en Frankrijk: Henry en Francis I van Frankrijk (r. 1515-1547 CE).

Een ander succes van Hendrik, en een met verstrekkende gevolgen voor de geschiedenis van Engeland, was zijn oprichting van de Royal Navy. De vloot omvatte de grote oorlogsschepen Mary Rose en Henry Grâce à Dieu (ook wel ‘Grote Harry’ genoemd). De eerste was Henry’s prachtige vlaggenschip, maar het zonk in de Solent rivier in 1545 CE met het verlies van 500 levens. Het wrak werd geborgen in 1982 CE. Om overal indruk te maken, bouwde de koning ook de paleizen Whitehall en Saint James’ in Londen en vernieuwde Hampton Court aanzienlijk. Het grootste van allemaal was Nonsuch in Surrey, een privé-paleis voor de koning dat werd gebouwd ter gelegenheid van zijn 30-jarig koningschap. De naam kwam van de bewering dat er nergens zo’n mooiere plek bestond en het was inderdaad een extravagante residentie waar de koning kon genieten van zijn favoriete bezigheden, jagen en rochelen. Nonsuch werd pas voltooid na de dood van de koning en, na verschillende eigenaars te hebben gehad, uiteindelijk gesloopt in de 17e eeuw CE.

Alle 60 huizen van Hendrik VIII waren rijkelijk gemeubileerd met wandtapijten, kunstvoorwerpen en gouden en zilveren borden. Tegen het einde van zijn regeerperiode had de koning te veel geld uitgegeven aan oorlog en frivoliteiten, en de ongebreidelde inflatie betekende dat de pot met goud die zijn vader zorgvuldig had vergaard, volledig was verkwist. Hendrik, wreed en wraakzuchtig, had nog maar weinig vrienden en een verdeeld koninkrijk over religieuze zaken. Hendrik VIII, wiens vroege regeerperiode zoveel had beloofd, liet dus weinig na in termen van een blijvende erfenis, behalve een overvloed aan portretten, stille getuigen van de ijdelheid van één man en waanideeën van keizerlijke grootheid.

Overlijden &Opvolger

De gezondheid van Hendrik VIII ging snel achteruit in zijn latere jaren. De koning had een ernstig zweer in zijn been en was zo zwaar dat hij moest worden voortgeduwd op een wiel. De koning stierf op 28 januari 1547 in Whitehall Palace in Londen, hij was 55 jaar oud. Henry werd begraven in Saint George’s Chapel op Windsor Castle, naast zijn overleden derde vrouw, Jane Seymour. Henry werd opgevolgd door zijn zoon Edward VI, gekroond in Westminster Abbey op 20 februari 1547 CE. Edward was pas negen en hij zou in 1553 aan tuberculose sterven, 15 jaar oud. Hij werd opgevolgd door een andere kort regerende monarch, zijn halfzuster Mary I, die regeerde tot 1558 CE. Henry VIII’s tweede dochter werd toen koningin, Elizabeth I (r. 1558-1603 CE) en met haar in veegde de Gouden Eeuw van Engeland.