Zoals cou-de-pied en coupé, worden passé en retiré vaak door elkaar gebruikt. Is dit verkeerd? Ik zou zeggen van niet, omdat we in het ballet op een punt zijn gekomen waar het gebruik vaak de betekenis bepaalt, maar ik maak wel onderscheid tussen de termen en misschien jij ook wel!

Passé als voltooid deelwoord betekent gepasseerd, terwijl retiré betekent teruggetrokken, opgetrokken, of weggetrokken.

Passé wordt uitgesproken, pa- zoals in het begin van het woord poot en -ssé zoals het woord “say” in het Engels (hoewel de laatste y van het Engelse woord wordt vermeden).

Retiré wordt uitgesproken als , re- klinkt als de klank van een R (de E kan worden uitgesproken als een schwa-klank of helemaal niet worden uitgesproken), -ti- lijkt op het woord “tea” in het Engels, en -ré klinkt als “ray” in het Engels (ook hier wordt de laatste y vermeden).

Door het verschil in definitie gebruik ik retiré als een positie en passé als een actie. Retiré betekent terugtrekken of optrekken vanuit een gekruiste positie (5e of 3e). De voet komt van de vloer, beweegt door de cou-de-pied en gaat naar een positie devant, derrière, of de côté in relatie tot de knie.

Passé, een actie die van voor naar achter of van achter naar voor gaat, is meestal een actie waarbij de voet vanuit een gekruiste positie wordt opgetrokken, via cou-de-pied devant, via retiré devant, via retiré de côté, via retiré derrière, via cou-de-pied derrière, sluitend in een gekruiste positie in de rug (of vice versa).

Waarom moeten we onderscheid maken tussen de twee? In termen van combinaties, maak ik onderscheid tussen de twee omdat dansers begrijpen dat de retiré zal sluiten in dezelfde gekruiste positie waarin het begon (als de rechtervoet gekruist was aan de voorkant, zal de rechtervoet terugkeren naar die positie na het uitvoeren van de retiré), terwijl passé zal veranderen in de tegenovergestelde 5e of 3e.

Hoewel ik consequent ben over het onderscheid tussen deze twee termen in de les, herinner ik studenten eraan dat sommige docenten geen onderscheid maken en deze termen door elkaar gebruiken. Dansers die begrijpen dat de twee termen los van elkaar staan, leren snel door naar de leraar te kijken of hij/zij onderscheid maakt tussen de termen en reageren dienovereenkomstig. (Je kunt ook tegen je dansers benadrukken dat er geen goed en fout is in de terminologie van een nieuwe leraar. Het is aan hen om te kijken, te luisteren en te leren, ongeacht het gebruik van de terminologie door de leraar)